Cần những chính sách khuyến khích vĩ mô và sự quyết liệt từ các địa phương

Tại Diễn đàn đối thoại chính sách “Ứng dụng công nghệ cao phát triển nông nghiệp nông thôn thông qua đối tác công tư” mới đây ở Hà Nội nhiều chuyên gia cho rằng, lý do quan trọng khiến công nghệ cao chưa về nông nghiệp-nông thôn một cách sâu, rộng bởi Nhà nước chưa có chính sách đủ để khích lệ doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực còn rất tiềm năng, nhưng luôn chứa đựng nhiều rủi ro này.

Doanh nghiệp vẫn đang gặp khó

Ghi nhận những thành công bước đầu trong sản xuất nông nghiệp theo hướng công nghệ cao thời gian qua, nhưng Phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Văn Bộ (Viện trưởng Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) vẫn phải thừa nhận là hiện còn quá nhiều cản trở để đưa công nghệ cao vào phát triển nông nghiệp. “ - Chúng ta thành công trong việc trình diễn công nghệ của nước ngoài trong điều kiện của Việt Nam, nhưng khi phát triển ra diện rộng để đưa vào sản xuất đại trà thì chưa thành công vì thiếu vai trò tham gia của doanh nghiệp...,” ông Nguyễn Văn Bộ nhận định.

Cũng theo nhà khoa học này, cho dù Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích đầu tư tư nhân, nhưng doanh nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn khi đầu tư vào sản xuất nông nghiệp công nghệ cao. Nông nghiệp là lĩnh vực sản xuất có độ rủi ro cao (thiên tai, mất mùa, dịch bệnh...) nên tổng kết những năm gần đây cho thấy chỉ không quá 5-6% doanh nghiệp tư nhân, Cty CP đầu tư vào lĩnh vực này. Trong đó đa phần là doanh nghiệp nhỏ, quy mô bé, tiềm lực tài chính hạn chế. Muốn khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, đưa công nghệ cao vào nông nghiệp và phát triển nông thôn vấn đề quan trọng nhất vẫn là chính sách của nhà nước về thị trường, đất đai và vốn (trong đó có vốn đầu tư, chính sách về thuế…).

Hiện nay, đất đai đã được giao cho nông dân, nên vấn đề là phải làm sao để nông dân yên tâm giao đất lâu dài cho doanh nghiệp? Theo phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Văn Bộ, muốn doanh nghiệp đầu tư mạnh vào sản xuất nông nghiệp cần huy động nguồn lực đất đai bằng các phương thức khác nhau, đơn cử như chuyển quyền sử dụng đất cho doanh nghiệp, cho DN thuê đất với cơ chế ưu đãi, hoặc góp vốn vào doanh nghiệp bằng quyền sử dụng đất... Để làm được điều này, vai trò của chính quyền địa phương rất quan trọng, nhiều khi mang tính chất quyết định.

Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An, ông Phan Đình Trạc thì cho rằng, một trong những trở ngại lớn nhất trong quá trình đưa công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp là vấn đề nhận thức tư tưởng lợi ích cục bộ. Chính tư tưởng bảo thủ, lạc hậu, không tin vào cái mới... sẽ là rào cản lớn đối với các doanh nghiệp có mong muốn đầu tư công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp. Do đó, cho dù sản phẩm từ nông nghiệp tạo hiệu quả kinh tế cao nhưng đến nay ít có dự án công nghệ cao đầu tư.

Cần sự quyết liệt từ địa phương

Để tháo “nút thắt" trên, ông Phan Đình Trạc cho rằng, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp từ Nhà nước, cũng như các bộ, ngành liên quan. Thí dụ như tích cực khuyến khích doanh nghiệp đầu tư áp dụng khoa học công nghệ cao vào sản xuất, khuyến khích nông dân tự tìm hiểu áp dụng tiến bộ khoa học, đầu tư cơ sở hạ tầng…Nói về những tồn tại, một số đại biểu tham gia Diễn đàn đối thoại đã đưa ra các ví dụ về những “điểm sáng” trong việc đầu tư công nghệ cao trong nông nghiệp mà từ đó xã hội có thể nhân rộng. Một trong những điển hình như vậy là thành công của Tập đoàn TH trong việc sản xuất ra dòng sữa tươi sạch trên mảnh đất của Nghệ An.

Chia sẻ trên diễn đàn, bà Thái Hương, “kiến trúc sư” của dự án TH True Milk cho hay, khi bắt tay thực hiện dự án này, đã không ít sự hoài nghi về tính khả thi bởi nó quá mới mẻ và tốn kém. Tuy nhiên, những người làm dự án luôn hiểu “đi tiên phong phải có sự khác biệt.” Bởi vậy, TH đưa quan điểm: Nếu mình không giỏi về sữa thì hãy tìm một người nào đó giỏi nhất trên thế giới để họ tư vấn cho mình làm. Và, đơn vị này đã chọn công nghệ, chuyên gia từ Israel.

Với sự đầu tư bài bản vào một quy trình công nghệ khép kín, từ khâu chăn nuôi, sản xuất... cho tới cung ứng sản phẩm. Sau gần 2 năm hoạt động TH đã vươn lên trở thành nhà cung cấp sữa tươi sạch hàng đầu Việt Nam. Doanh thu thuần của TH True Milk năm 2011 đã đạt trên 1.000 tỷ đồng, dự kiến năm 2012 là 3.700 tỷ đồng, nhưng do khủng hoảng kinh tế thế giới ảnh hưởng đến Việt Nam, TH không nằm ngoài vòng xoáy đó nên kế hoạch dự kiến kéo dài sang đầu năm 2013.

Dự án TH thành công đã đưa ra 2 bài học lớn: Thứ nhất là doanh nghiệp TH có đủ Tâm - Trí - Lực, có đủ nguồn lực về con người, trí tuệ, có tiềm lực tài chính, có hướng đi đúng đắn, thu hút các nguồn tri thức từ trong và ngoài nước để tham gia cùng doanh nghiệp và đã vạch ra con đường đi riêng biệt đúng đắn là sản xuất sản phẩm sữa tươi sạch. Thứ hai là có sự tham gia mạnh mẽ của chính quyền địa phương vì nếu không có sự tham gia này sẽ không có điều kiện về đất đai để doanh nghiệp phát triển sản xuất.

Từ thực tiễn đã trải qua, bà Thái Hương-Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Bắc Á, Chủ tịch Hội đồng quản trị tập đoàn TH đã đưa ra nhiều kiến nghị, đề xuất để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ cao trong nông nghiệp. Trong đó, bà nhấn mạnh tới việc Nhà nước cần phải có chính sách thu hút đầu tư vào lĩnh vực này một cách khác biệt trong vòng 3-5 năm để khích lệ. Ngoài ra cần có chính quyền ở địa phương mạnh, nhận thức đầy đủ về vấn đề đưa công nghệ cao trong nông nghiệp, coi đây thực sự là cuộc cách mạng đổi mới trong nông nghiệp để bắt tay cùng doanh nghiệp thực hiện cuộc cách mạng này.

“ - Chúng ta cần phải có chính sách đào tạo lại lao động cho những vùng đưa công nghệ cao vào nông nghiệp. Nếu doanh nghiệp tự đào tạo lại lao động thì nhà nước cần có chính sách hỗ trợ kinh phí nhất định cho doanh nghiệp. Phải có chính sách đi kèm giải quyết lao động dư thừa trong quá trình tham gia tích tụ ruộng đất. Bên cạnh đó, phải có chiến lược truyền thông bài bản, giúp người dân hiểu rằng việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp thực sự là cuộc cách mạng về nông nghiệp của đất nước,” - bà Thái Hương khẳng định.