Bộ tem “quốc bảo” của Việt Nam

Bộ tem chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh được Chính phủ cho phép phát hành theo Sắc lệnh số 172/SL ngày 27-8-1946. Bộ tem do họa sĩ Nguyễn Sáng (1923-1988) thiết kế, gồm 5 mẫu tem in trên giấy dó, với 5 màu: Xanh lá mạ, đỏ, vàng, lam, tím (chuyên môn gọi là tem thay màu, đổi giá); trong đó có 3 mẫu tem cùng giá chính thức và 2 mẫu có thêm giá phụ thu để phục vụ cứu quốc. Trên tem có in tiêu đề "Việt Nam Dân chủ Cộng hòa".

Họa sĩ Nguyễn Sáng, một trong 5 cây "đại thụ" của hội họa Việt Nam, người có vinh dự thiết kế bộ tem bưu chính đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, lúc đó mới 23 tuổi. Ông quê ở Mỹ Tho (Tiền Giang), là sinh viên tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Gia Định và Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương trước năm 1945. Sau tháng 8-1945, ông tham gia cách mạng, vẽ tranh tuyên truyền cổ động, thiết kế tem và giấy bạc Việt Nam.

Họa sĩ Nguyễn Sáng đã tập trung tài trí và sức lực vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh theo đúng yêu cầu của tem thư, là chi tiết, đặc trưng và chính xác cao, đúng chất đồ họa, phù hợp với điều kiện in khó khăn thiếu thốn của đất nước trong những ngày đầu mới giành độc lập. Hình vẽ trên tem đã phản ánh trung thực, chính xác bức ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh trong những ngày đầu giành độc lập, với những nét đặc sắc của Người: Thông minh, hiền hậu, uy nghiêm, kiên nghị. Có một chi tiết đáng chú ý của bộ tem đầu tiên của nước Việt Nam độc lập là phải dùng máy khâu để thiết kế "răng tem" (tạo hình răng cưa quanh tem) do hoàn cảnh lúc đó khó khăn, thiếu thốn về thiết bị in ấn.

Ông Vũ Văn Tỵ năm nay 80 tuổi, từng trải qua nhiều vị trí quản lý tại ngành Bưu điện, người có 40 năm sưu tầm tem, không giấu được sự xúc động khi nhận định, bộ tem chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh là "quốc bảo" của nước ta cho đến ngày nay. Theo ông Vũ Văn Tỵ, lịch sử tem thế giới có từ năm 1640. Tại Việt Nam, sau khi thực dân Pháp xâm lược, năm 1886, người Pháp bắt đầu phát hành tem để sử dụng cho thương mại, thư tín. Đó cũng là thời điểm tem du nhập vào Việt Nam. Nhưng, tem này không mang tên Việt Nam mà mang tên nước Pháp hải ngoại. Chỉ đến năm 1945, sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công và Chủ tịch Hồ Chí Minh khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2-9-1945 chúng ta mới là quốc gia độc lập. Vì thế, bộ tem chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh phát hành vào ngày 2-9-1946 “Kỷ niệm lần thứ nhất Cách mạng Tháng Tám 19-8-1945 và Ngày thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa 2-9-1945" được coi là bộ tem đầu tiên của nước Việt Nam độc lập.

Đến năm 1996, nhân 50 năm Ngày phát hành bộ tem đầu tiên, ngành Bưu điện đã tổ chức hội thảo, trong đó đặt vấn đề đâu là bộ tem phát hành đầu tiên? "Hội thảo quy tụ rất nhiều nhà quản lý, nhà khoa học... cùng trao đổi và thống nhất công nhận bộ tem chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh với 5 mẫu, phát hành ngày 2-9-1946 là bộ tem đầu tiên của nước Việt Nam" - ông Vũ Văn Tỵ khẳng định. Bộ tem được chọn vì đã đáp ứng được các tiêu chí: Nhân vật đưa lên tem là người tạo dựng nên quốc gia đó và Chủ tịch Hồ Chí Minh là công dân số 1, là Chủ tịch đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Thứ hai, con tem đó do họa sĩ Việt Nam thiết kế. Thứ ba, bộ tem được in bằng công nghệ in của Việt Nam thời điểm đó. Thứ tư, tem được in trên giấy do người Việt Nam làm ra.

Cho đến nay, với sự phát triển của đất nước, của công nghệ, việc thiết kế và in ấn tem đã phát triển và đa dạng, song với ngành Bưu điện và những người chơi tem thì bộ tem chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh phát hành năm 1946 có ý nghĩa vô cùng đặc biệt. Đó là sự khẳng định chủ quyền đất nước, đánh dấu sự phát triển của ngành Bưu điện sau này, đồng thời ghi lại những dấu ấn lịch sử của đất nước, của chính quyền cách mạng non trẻ.