Zambia đứng lên từ đau thương

Đây cũng là lần thứ ba, Zambia vào chơi trận chung kết Giải vô địch bóng đá Châu Phi (CAN). Hai lần trước, diễn ra năm 1974 và 1994, Zambia đều thất bại. Lần này, cuộc trở lại Liberville còn mang một ý nghĩa khác nữa. Đó là nơi đã diễn ra bi kịch lớn nhất với cường quốc bóng đá Châu Phi này.

Tháng 4-1993 đội tuyển Zambia đầy những ngôi sao sáng chói đã đáp máy bay tới Liberville tiếp dầu để bay tiếp đến Dakar, chuẩn bị cho trận đấu loại World Cup 1994 với Senegal. Thảm kịch đã xảy ra. Chiếc máy bay chở đội tuyển Zambia vừa cất cánh, một động cơ bị sự cố. Phi công chính của chuyến bay khởi động ngay động cơ thứ 2 làm chiếc máy bay mất phương hướng lao ra biển chìm sâu dưới đáy đại dương. Ba mươi hành khách trên chuyến bay tử nạn trong đó có tới 18 cầu thủ đội tuyển quốc gia Zambia. Đây là đội hình mạnh nhất của bóng đá Châu Phi và bóng đá Zambia thời đó. Sau thảm họa này, Zambia lọt vào trận chung kết giải vô địch bóng đá Châu Phi 1994 tại Tunisia rồi mới chịu thua 2-1 trước những chú đại bàng xanh Nigeria. Sức mạnh sau thảm kịch và những chiến tích sau tang tóc của Zambia đã nhận được sự ngưỡng mộ, thán phục của bóng đá thế giới. Hai năm sau Zambia tiếp tục đứng thứ 3 giải vô địch bóng đá Châu Phi. Sau đó bóng đá Zambia mới suy sụp. Đến giải vô địch Châu Phi 2012 lần này Zambia trở lại đầy bất ngờ khi đứng đầu bảng A với 7 điểm rồi loại ứng viên mạnh nhất giải là Gana 1-0 ở trận bán kết, ngang nhiên tranh chức vô địch với Bờ Biển Ngà.

Kalusha Bwalya, từng là đội trưởng của đội tuyển quốc gia Zambia, may mắn không đi trên chuyến bay định mệnh do phải tới Senegal trước đồng đội, hiện đang làm Chủ tịch Liên đoàn bóng đá Zambia và cho biết: "Đội tuyển bóng đá Zambia lọt vào chung kết là sự tri ân với thế hệ cầu thủ đàn anh của họ. Lịch sử bóng đá của chúng tôi sẽ thực sự không hoàn thiện nếu không nói đến thảm họa đó". Thừa nhận các cầu thủ hiện nay là quá trẻ để có thể biết hết những mất mát của bóng đá Zambia nhưng Bwalya cho biết: "Tôi đã kể cho họ nghe về đội tuyển đàn anh và họ đều muốn đem tài năng của họ vun đắp cho lịch sử bóng đá Zambia bằng chiến thắng trong trận chung kết với Bờ Biển Ngà rất mạnh". Christopher Katongo, đội trưởng Zambia hiện nay trước trận so giày cuối cùng với người láng giềng Bờ Biển Ngà đã cho biết: "Chúng tôi sẽ phải đương đầu với một đội tuyển rất mạnh không những của châu lục mà còn cả trong làng bóng đá thế giới nữa. Nhưng chúng tôi sẽ biết cách thắng họ bằng đấu pháp hợp lý. Chúng tôi sẽ đánh bại Bờ Biển Ngà như cách chúng tôi đã đánh bại Gana".

Bờ Biển Ngà lọt vào chơi chung kết sau chiến thắng 1-0 trước Mali. HLV Bờ Biển Ngà Francois Zahoui đã nhận định: "Chúng tôi đang tiến gần hơn tới chức vô địch Châu Phi. Tuy nhiên Zambia đầy truyền thống sẽ là vật cản rất lớn. Chúng tôi phải thật tập trung cho trận chung kết này". Ngôi sao bóng đá đang thi đấu cho Chelsea, Anh, Didier Drogba người từng sút hỏng quả 11m dẫn tới việc Bờ Biển Nga thua Ai Cập trong trận chung kết giải vô địch bóng đá Châu Phi 2006 tổ chức ở Cairô đã nhận xét: "Chúng tôi tôn trọng bóng đá Zambia và đội tuyển bóng đá rất mạnh của họ. Đây là trận đấu mà cơ hội chiến thắng của hai bên là 50-50". Đây cũng là trận chung kết Châu Phi thứ 3 của Bờ Biển Ngà. Trước đó Bờ Biển Nga giành chức vô địch Châu Phi năm 1992.