Vững bước mỗi chặng đường

Những dấu mốc đã qua

Từ những năm 80, 90 của thế kỷ trước, với nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ X, XI và nghị quyết của Hội đồng nhân dân thành phố, công tác DS-KHHGĐ của Hà Nội đã có những chuyển biến tích cực, đạt được một số kết quả quan trọng: Tỷ suất sinh năm 1980 là 28%o, đến năm 1992 đã giảm xuống 20,1%o, bình quân mỗi năm giảm được 0,6%o, tỷ lệ phát triển dân số tự nhiên đạt 1,58%. Đặc biệt, số người sinh con thứ 3 trở lên năm 1980 là trên 20% thì năm 1992 đã giảm một nửa, còn 10,3%.

Thập kỷ cuối của thế kỷ XX, với quyết tâm của cả hệ thống chính trị, công tác DS - KHHGĐ giai đoạn này đã ghi một dấu mốc ấn tượng. Chỉ tiêu kiểm soát tỷ lệ sinh đã hoàn thành trước một năm so với Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ 12 và mục tiêu chiến lược dân số của Thủ đô 1993 - 2000 đề ra, vượt trước 5 năm so với mục tiêu của cả nước về mức sinh thay thế và vượt chỉ tiêu Thành ủy đề ra về tổng tỷ suất sinh là xấp xỉ hai con. Hà Nội là một trong những thành phố có tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên thấp nhất cả nước (năm 1991 là 12,8%, năm 1999 chỉ còn 5,58%); đã có 46 xã, phường không có  cặp vợ chồng nào vi phạm chỉ tiêu sinh con thứ 3. Tiếp tục những định hướng quan trọng của Đảng và Nhà nước về dân số, coi con người là trung tâm, là mục tiêu và cũng là động lực quan trọng của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, UBND thành phố cũng đã ban hành Chiến lược Dân số - KHHGĐ Hà Nội giai đoạn 2001 - 2010. Chiến lược đã xác định mục tiêu: Tiếp tục ổn định quy mô dân số, bảo đảm tỷ lệ tăng cơ học bình quân dưới 1%/năm. Đến năm 2010, phấn đấu đạt tỷ lệ tăng dân số tự nhiên là 1,05%. Bình quân mỗi cặp vợ chồng có 1,8 con. Quy mô dân số giữ ở mức 3,347 triệu người. Kết quả các mục tiêu về ổn định quy mô dân số giai đoạn 2001 - 2005 được duy trì, đạt chỉ tiêu giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên (năm 2001 là 5%, năm 2008 là 4,2% ở Hà Nội).

Năm 2008, Hà Nội được mở rộng, công tác dân số Thủ đô một lần nữa đứng trước khó khăn, thách thức mới do thay đổi mô hình tổ chức bộ máy, suy giảm nguồn nhân lực, địa bàn rộng. Tuy nhiên, với nỗ lực của đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác dân số các cấp, các chỉ tiêu tiếp tục được giữ vững và hoàn thành. Năm 2009 tỷ lệ sinh giảm 0,29%o so với năm 2008. Tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên giảm 0,9% so với năm 2008. Năm 2010 dự kiến hoàn thành chỉ tiêu giảm sinh 0,2%o và giảm sinh con thứ 3 trở lên 1%.

Những mục tiêu sắp tới

Mặc dù đã đạt được những kết quả quan trọng, song trong giai đoạn hiện nay công tác DS-KHHGĐ đang đứng trước những thách thức mới. Tổng tỷ suất sinh đã đạt mức sinh thay thế nhưng trung bình mỗi năm vẫn có hơn 100.000 trẻ ra đời. Cùng với tỷ lệ nhập cư về Hà Nội tăng liên tục, mỗi năm quy mô dân số Hà Nội dự kiến sẽ tăng thêm tương đương với dân số một huyện lớn (khoảng 200.000 người). Tỷ số giới tính khi sinh tăng rõ rệt: 113,2 trẻ trai/100 trẻ gái, khẳng định Hà Nội đã thực sự bước vào thời kỳ mất cân bằng giới tính khi sinh. Chất lượng dân số còn hạn chế, tỷ lệ nạo phá thai còn cao. Thể lực và trí lực, sức bền của thanh niên trưởng thành chưa đáp ứng yêu cầu của chất lượng lao động… Sức khỏe người cao tuổi, kiểm soát tình trạng dị tật, khuyết tật và các bệnh chuyển hóa bẩm sinh còn nhiều bất cập.

Để giữ vững những thành quả đã đạt được và giải quyết các nhiệm vụ đặt ra, ngành DS-KHHGĐ Hà Nội đang tập trung mọi nỗ lực phấn đấu đến năm 2020 đạt quy mô, cơ cấu dân số và phân bố dân cư hợp lý; nâng cao chất lượng dân số và bảo đảm nguồn nhân lực có chất lượng cao đáp ứng yêu cầu CNH - HĐH Thủ đô. Quy mô dân số khoảng 8,7 - 9 triệu người. Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên ổn định ở mức 1,10 - 1,15%. Tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên giảm xuống mức 5%; giảm dần mất cân bằng giới tính khi sinh. Số phụ nữ có thai được tiếp cận các dịch vụ về sàng lọc một số bệnh, dị tật bẩm sinh của trẻ sơ sinh đạt 90%. Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng ở mức dưới 10,0%. Thể lực, trí lực của người Hà Nội duy trì cao hơn mức bình quân cả nước. Trong chính sách dân số Thủ đô giai đoạn 2011-2020, Hà Nội sẽ tập trung ưu tiên các nhóm đối tượng nghèo, khó khăn; đặc biệt các nhóm đối tượng yếu thế trong xã hội, thực hiện bình đẳng giới.

Trước mắt, năm 2012, công tác DS-KHHGĐ Hà Nội tiếp tục triển khai kế hoạch đồng bộ trên các mục tiêu, nâng cao hiệu quả các hoạt động của ban chỉ đạo các cấp, kiện toàn tổ chức và đội ngũ cán bộ làm công tác dân số ở xã, phường, thị trấn. Ngành phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu Hội đồng nhân dân thành phố giao: so với năm 2011, mức giảm tỷ suất sinh là 0,2%o, mức giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 là 0,5%.

Thành quả, kinh nghiệm và bài học của chặng đường nửa thế kỷ qua là tiền đề quan trọng để hy vọng vào những kết quả mà ngành DS-KHHGĐ Hà Nội sẽ đạt được trong thời gian tới.