Vi rút cúm gia cầm nào nguy hiểm khi lây sang người?

Việc phát hiện các ca nhiễm cúm gia cầm trên người thời gian gần đây là thông tin đặc biệt đáng quan tâm. Vậy, vi rút cúm gia cầm nào có độc lực cao và gây nguy hiểm khi lây sang người? Xung quanh vấn đề này, chiều 6-4, phóng viên Báo Hànộimới có cuộc trao đổi với PGS.TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam.

Một số chủng vi rút có độc lực cao

- Xin ông cho biết, những loại vi rút cúm gia cầm nào có độc lực cao và gây nguy hiểm khi lây sang người?

- Vi rút cúm có các týp A, B và C. Dựa trên 2 loại Protein bề mặt là H có 16 loại (Hemagglutinin) và N (Neuraminidase) có 9 loại. H và N kết hợp tạo nên chủng cúm khác nhau như: Cúm A(H1N1), cúm A(H5N1), cúm A(H9N2), cúm A(H3N2), cúm A(H7N9)…

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), con người có thể bị nhiễm vi rút cúm gia cầm, cúm lợn và các loại vi rút cúm khác, như cúm gia cầm A(H5N1), A(H7N9) và A(H9N2) và các vi rút cúm lợn A(H1N1), A(H1N2) và A(H3N2).

Vi rút cúm gia cầm A được phân thành hai loại: Vi rút cúm gia cầm A có khả năng gây bệnh thấp và vi rút cúm gia cầm A độc lực cao. Một số chủng vi rút có độc lực cao như: Cúm A(H7N9), cúm A (H5N2), cúm A(H5N8), cúm A(H5N1)… Còn với tất cả các loại vi rút cúm A(H9) cho đến nay được xác định trên toàn thế giới ở các loài chim và gia cầm hoang dã đều có khả năng gây bệnh thấp.

Tại Việt Nam, trước đây lưu hành cúm A(H5N1) trên người. Còn với cúm A(H9N2) ở nước ta ghi nhận có ở đàn gia cầm. Cúm A (H9N2) thường lưu hành ở đàn gia cầm và có thể lây sang người nhưng chưa thấy dịch lớn xảy ra, mới chỉ có ca bệnh lẻ tẻ. Tuy vậy, chúng ta cũng phải đề phòng vì các chủng vi rút rất dễ biến đổi thành chủng nặng hơn hoặc vẫn chủng đó nhưng biến đổi, có độc lực cao hơn, lây lan nhanh hơn, triệu chứng nặng hơn…

- Cùng với việc ghi nhận các ca nhiễm cúm gia cầm trên người thời gian gần đây, ngày 5-4, Cục Thú y (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) kêu gọi cộng đồng cảnh giác khả năng lây nhiễm vi rút cúm gia cầm độc lực cao A(H5N1) khi phát hiện chủng vi rút tái tổ hợp trên gà và ngan. Vậy, ông đánh giá nguy cơ lây nhiễm cúm từ động vật sang người ở nước ta hiện nay ở mức độ nào?

- Hiện một số chủng vi rút cúm A có khả năng gây bệnh trên người, động vật được biết đến phổ biến như: Cúm A(H5N1), H1N1, H3N2, H5N6, H7N9... Trong đó, cúm A(H5N1) được biết đến là một bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm gây bệnh trên chim, gia cầm và một số loài động vật khác và có thể lây nhiễm cho con người.

Theo thống kê từ Bộ Y tế, tại nước ta từ năm 2003 đến nay đã có 129 người nhiễm cúm gia cầm độc lực cao A(H5N1), trong đó 65 người tử vong. Trong tháng 3-2024, tại Khánh Hòa ghi nhận một trường hợp tử vong do cúm gia cầm A(H5N1).

Cúm A(H5N1) là chủng có độc lực cao, người nhiễm thường có biểu hiện nặng, với tỷ lệ tử vong tương đối lớn. Tuy nhiên, hiện tại chưa có bằng chứng cho thấy cúm A/H5N1 lây từ người sang người. Bệnh lây qua đường hô hấp, qua tiếp xúc với vật dụng bị nhiễm mầm bệnh, tiếp xúc và sử dụng gia cầm ốm, chết do nhiễm cúm A(H5N1); ăn thịt gia cầm, sản phẩm gia cầm chưa nấu chín kỹ hoặc chết do bị nhiễm bệnh, môi trường bị nhiễm mầm bệnh.

Các nước ở khu vực Đông Nam Á nói riêng, châu Á nói chung hằng năm vẫn có các chủng cúm A(H5N1) lưu hành. Tại nước ta, để đánh giá nguy cơ lây truyền cúm từ động vật sang người, cần theo dõi và có giám sát rất cụ thể từ việc dịch bùng lên ở đàn gia cầm hay không, có lây sang người, bùng phát trên người hay không(?)...

Tuyệt đối không được chủ quan

- Vậy, biện pháp gì để phòng lây nhiễm cúm gia cầm sang người, hạn chế tối đa nguy cơ dịch bệnh lây lan và bùng phát, thưa ông?

- Theo tôi, điều cần làm lúc này là làm tốt công tác phòng bệnh cho đàn gia cầm để đàn gia cầm không bị nhiễm bệnh. Bởi nếu không dập tắt được dịch từ gia cầm thì dịch cúm sẽ lây sang người. Do đó, phải làm tốt công tác kiểm dịch thú y.

Bên cạnh đó, bệnh cúm gia cầm trên người hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cũng như chưa có vắc xin để phòng bệnh. Vì vậy, người dân tuyệt đối không được chủ quan. Để hạn chế tối đa việc dịch bùng phát, khi phát hiện những ổ dịch có gia cầm chết, người dân phải ngay lập tức báo cơ sở thú y, cơ sở y tế để các cơ quan đó vào cuộc điều tra ngay.

Cùng với đó, người dân phải nêu cao ý thức phòng dịch, thực hiện an toàn thực phẩm; bảo đảm an toàn trong chăn nuôi và bảo đảm vệ sinh trong việc giết mổ gia cầm.

Tiếp đến, phải thực hiện ăn chín, uống chín; đeo khẩu trang, găng tay và đồ bảo hộ khi tiếp xúc, giết mổ gia cầm. Đặc biệt, người dân không nên ăn tiết canh, không ăn thực phẩm gia cầm khi chưa nấu chín; phải vệ sinh trong giết mổ và chế biến thực phẩm. Ngành Y tế cần đẩy mạnh truyền thông để người dân tránh tiếp xúc gia cầm bị bệnh, không ăn gia cầm ốm chết hoặc không rõ nguồn gốc.

Đặc biệt, mọi người cần lưu ý, khi có dấu hiệu sốt, bị viêm nhiễm đường hô hấp khi có lịch sử tiếp xúc với gia cầm thì không nên chủ quan mà cần đến các cơ sở y tế để được khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.

- Cảm ơn ông về cuộc trao đổi!