Vị giáo sĩ quyền lực

Sinh năm 1941 tại làng Korrucuk (nằm gần Erzurum), F.Gulen xuất thân từ một gia đình theo đạo Hồi. Ngoài 20 tuổi, ông đã là một giáo sĩ thuyết giảng khắp vùng Izmir (miền Tây Thổ Nhĩ Kỳ) và cũng là người đã đặt nền móng đầu tiên cho Phong trào Hizmet còn được biết đến với tên gọi Phong trào Gulen vào năm 1978 với việc thành lập trung tâm học tập đầu tiên. Năm 1999, giáo sĩ F.Gulen rời Thổ Nhĩ Kỳ di cư sang Mỹ với lý do sức khỏe và định cư tại bang Pennsylvania, nhưng nhiều ý kiến cho rằng sự ra đi của ông là do rắc rối với chính quyền khi đó. Kể từ năm 1982 đến nay, đã có hơn 1.000 ngôi trường Gulen được lập tại hơn 140 quốc gia trên toàn thế giới, trong đó riêng ở Thổ Nhĩ Kỳ là 300 và ở Mỹ là 100. Mặc dù có hàng triệu tín đồ nhưng bản thân F.Gulen cũng bị Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ qua các thời kỳ theo dõi sát sao. Nguyên nhân chính được cho là bởi những hoài nghi về mục đích chính trị của ông. Nhiều lo ngại cũng nảy sinh do nguồn lực khổng lồ mà giáo sĩ này có trong tay cũng như sức ảnh hưởng của ông đối với hàng loạt chính trị gia cấp cao tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Theo các thống kê, Phong trào Hizmet (còn có tên khác là Jaamat) thu hút 10% dân số nước này. Tại đây, các tín đồ của giáo sĩ F.Gulen sở hữu nhiều kênh truyền hình riêng, những tờ báo có số lượng ấn bản lớn nhất cả nước, nhiều mỏ vàng và một ngân hàng lớn là Bank Asya. Thậm chí, nhiều bằng chứng được báo chí Thổ Nhĩ Kỳ công bố cũng cho thấy mối liên hệ giữa Chuẩn tướng không quân Akin Ozturk - vốn được xem là “đầu sỏ vụ đảo chính” - với Phong trào Hizmet. Hiện tại, Liên minh Các giá trị chung - thực thể lớn nhất của Hizmet đặt tại Mỹ - vẫn chưa đưa ra bình luận về vụ đảo chính. Nhóm này tự gọi mình là một tổ chức "phi lợi nhuận, phục vụ tiếng nói của dân sự, văn hóa và các tổ chức xã hội" tại quốc gia Tây Á này. Theo mô tả của New York Times, Hizmet là “một nhánh thân phương Tây ôn hòa của dòng Hồi giáo Sunni, tập hợp nhiều người Thổ Nhĩ Kỳ có học vấn và vị trí cao trong xã hội”.

Những xung đột giữa F.Gulen và Tổng thống R.Erdogan mới xuất hiện gần đây được cho là có nguyên do từ tôn giáo và các mối quan hệ chính trị - tôn giáo. Trong quá khứ, Phong trào Hizmet từng là một thế lực ủng hộ ông R.Erdogan rất mạnh mẽ. Ở nhiều thời điểm, thậm chí việc chỉ trích phong trào này được coi là sự mạo hiểm đe dọa tới tính mạng. Giáo sĩ này cũng chính là người từng ủng hộ ông R.Erdogan vào chiếc ghế Thủ tướng và sau đó là Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, tới cuối năm 2013, vị giáo sĩ đang sinh sống tại Mỹ đã cáo buộc nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ chuyên quyền. Các nhà thực thi pháp luật và cán bộ tư pháp được cho là trung thành với học giả này khi đó cũng đưa ra các thông tin tham nhũng chống lại những người thân cận của Tổng thống R.Erdogan (trong đó có cả con trai ông này là Bilal). Đến đầu năm 2014, ông R.Erdogan đã đáp trả mạnh mẽ động thái này bằng việc thanh lọc hàng trăm cảnh sát tham gia cuộc điều tra chống tham nhũng, đóng cửa các tờ báo đối lập hoặc sa thải biên tập viên của các tờ báo này, trong đó bao gồm cả nhật báo hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ là tờ Zaman. Ngày 19-12-2014, một tòa án của Thổ Nhĩ Kỳ cũng ra lệnh bắt giữ F.Gulen.

Ngay sau cuộc đảo chính bất thành khiến hàng loạt chỉ huy cấp tá và tướng bị bắt giữ, trong bài phát biểu trước truyền thông quốc gia, Tổng thống R.Erdogan tuyên bố sự việc này cho thấy Phong trào Hizmet là một tổ chức khủng bố có vũ trang và ám chỉ những người tham gia đảo chính đã nhận lệnh từ F.Gulen. Ông R.Erdogan cũng xem đây là hành động phản quốc và khẳng định những người liên quan sẽ phải trả giá đắt. Tuy nhiên, ông F.Gulen đã lên tiếng phủ nhận liên quan tới âm mưu đảo chính và cho rằng mọi chuyện đã bị dàn dựng.