Về vùng “đội cả bầu trời đất nung”

Đến thăm gia đình người Chăm, tôi đã gặp những người phụ nữ và được nhìn từng đôi bàn tay vẫn vuốt mềm mại trên nư gốm. Cuộc đời từ bé gái rồi thiếu nữ, rồi đàn bà, rồi cụ già Chăm là những bước chân xoay quanh những chiếc lu, bình cũ, soi tìm bóng dáng và ý nghĩa đời sống của mình qua nắm đất xứ sở. Cũng ở cái nơi một năm một mùa nắng gió này, những đường thổ cẩm vẫn trôi đều trên khung dệt. Những đường hoa văn nối kết, xâu chuỗi thời gian, nối nắng gió từ những tháng gần với năm xa, buộc quá vãng và tương lai lại trong từng nét phác giản dị trên từng bàn tay khéo léo, mềm mại. Sớm mai, những cô gái lại quấn lên mình hoa văn ấy mà đi hội, những người già lại quấn lên đầu những dải khăn đỏ và bước lên ngọn tháp thành kính để tạ ơn xứ sở đã sinh thành và nuôi dưỡng cộng đồng.

Quanh năm chỉ có nắng và gió nhưng Ninh Thuận, Bình Thuận là xứ sở của nhiều loại trái cây nổi tiếng như: thanh long, nho, táo. Trong việc gìn giữ sản phẩm truyền thống của người Chăm như gốm Bàu Trúc, Bình Đức, thổ cẩm Mỹ Nghiệp, Phan Hòa, việc trồng cây trái mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người nông dân đều có sự đóng góp quan trọng từ chuyện bảo đảm cung cấp điện. Theo những người làm vườn, thanh long được 2 tuổi thì bắt đầu phải để xông đèn từ 15 đến 20 ngày và khoảng 12 tiếng mỗi ngày vào ban đêm cho cây ra hoa. Vì vậy, đối với vùng đất này, điện là nhu cầu thiết yếu như nước uống, cơm ăn, áo mặc của người dân, nếu thiếu điện thì mất mùa, đói kém.

CBCNV Công ty Điện lực Bình Thuận hầu hết là người địa phương nên thật sự hiểu điều đó. Thiếu điện do nguồn thì ngoài tầm kiểm soát, nhưng để thiếu điện hoặc cung cấp điện không ổn định do lưới, do lỗi vận hành là có tội với người nông dân, với cây thanh long, trong đó có cả người thân, gia đình mình. Vì vậy, mặc dù còn hạn hẹp về nguồn vốn nhưng anh em bên ngành điện cũng như lãnh đạo tỉnh đã nỗ lực trong việc bàn giao và tiếp nhận lưới điện nông thôn để đầu tư bán điện trực tiếp đến hộ sử dụng.

Phó Giám đốc Công ty Điện lực Bình Thuận Nguyễn Tấn Lân cho biết, sau khi tiếp nhận lưới điện nông thôn, công ty bắt tay ngay vào đầu tư, nâng cấp lưới điện, từ năm 2002 đến nay đã đầu tư bình quân 10-15 tỷ đồng/năm. Nhờ vậy, các hộ sử dụng điện nông thôn khu vực ngành điện tiếp nhận không còn phải đóng tiền sửa chữa như trước, không phải chịu thêm gánh nặng về chi phí phát sinh do thất thoát điện năng.

Người dân huyện Hàm Tân - Bình Thuận sống chủ yếu bằng nuôi tôm và trồng thanh long, cả hai nghề "sinh nhai" này đều phụ thuộc rất nhiều vào ngành điện. Có lẽ vì vậy mà việc bàn giao lưới điện từ phía địa phương cũng như tiếp nhận từ ngành điện đều rất suôn sẻ và hiện nay đây là huyện duy nhất của Bình Thuận mà ngành điện quản lý bán điện 100% đến hộ sử dụng. Sự cương quyết của huyện trong việc bàn giao sớm lưới điện hạ thế cho ngành điện quản lý, trong khi các huyện khác còn chần chừ, nên rất thuận lợi trong việc xin vốn nâng cấp lưới điện. Tối thiểu sau nhận bàn giao, trong 10 năm, vốn đầu tư để bảo đảm cung cấp điện lâu dài trên địa bàn Hàm Tân khoảng 141 tỷ đồng. Đối với một huyện có 2 thị trấn và 9 xã đây là con số không nhỏ.

Như ở Bình Thuận, Ninh Thuận, cũng có số lượng đồng bào Chăm sinh sống khá đông, chiếm 41,6% dân tộc Chăm trên cả nước và 15% dân số của tỉnh, phần lớn quần cư theo làng nghề truyền thống gốm, dệt thổ cẩm, trồng nho, táo. Tuy nhiên, người nông dân trồng cây nho và táo không bị phụ thuộc vào điện, vì vậy Công ty Điện lực Ninh Thuận phải dốc tâm lực vào việc chứng minh tính "vượt trội" trong dịch vụ cung cấp điện để chiếm lĩnh thị trường ở các địa bàn có giá bán điện cao.

Phó Giám đốc Công ty Điện lực Ninh Thuận Nguyễn Vũ Thanh Hồng trăn trở: Hiện nay, công ty còn bán điện qua công tơ tổng cho 4 hợp tác xã (HTX), giá bán bình quân năm nay của công ty là 1.332 đồng/kWh, nhưng giá bán bình quân cho HTX là 1.039,4 đồng/kWh. Nếu dịch vụ khách hàng của các HTX này cũng như ngành điện thì không có gì phải băn khoăn. Thế nhưng ngay cả lắp đặt công tơ cho khách hàng họ cũng thu tiền, áp giá bán điện tùy tiện không đúng theo giá quy định, công tơ không được kiểm định... Như vậy, giá bán điện Nhà nước ưu đãi, khách hàng sử dụng điện nông thôn không được thụ hưởng.

Những ngày ngắn ngủi cùng đêm chong đèn với vườn thanh long, đến với các làng nghề truyền thống của người Chăm, vườn nho, vườn táo núc nỉu giàn trái… tôi hiểu trong đó có sự nỗ lực không ngừng của công nhân ngành điện. Phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, của miền là những gì rất trừu tượng với người dân Ninh Thuận, Bình Thuận, chỉ có những vụ mùa bội thu mới là sự ghi nhận hiện hữu nhất của người nông dân ở nơi nắng, gió ngặt nghèo đối với ngành điện.