Tự chủ sản xuất chip - an ninh cho quá trình chuyển đổi số

Chính vì vậy, "chip war" - cuộc cạnh tranh kiểm soát công nghệ bán dẫn - đã trở thành một trong những xung đột quyết liệt nhất. Trong bối cảnh đó, vấn đề về bảo đảm an ninh và tự chủ công nghệ sản xuất chip của Việt Nam, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia đang diễn ra mạnh mẽ được quan tâm hàng đầu…

Cần tự chủ sản xuất để giảm thiểu rủi ro về an ninh

Theo PGS. TS Thái Truyền Đại Chấn, thành viên Hội đồng khoa học CTGroup, cuộc đua cạnh tranh kiểm soát giữa các cường quốc về chip bán dẫn hiện nay không chỉ là vấn đề thương mại, mà còn là cuộc chiến địa chính trị, bởi ai kiểm soát được bán dẫn, sẽ kiểm soát phần lớn sức mạnh công nghệ trong tương lai.

Do vậy, nếu một quốc gia không làm chủ được mạch tích hợp, rủi ro sẽ vô cùng lớn. Trước hết là về kinh tế, chỉ cần một biến động trong chuỗi cung ứng toàn cầu, như dịch bệnh hay căng thẳng thương mại, hàng loạt ngành sản xuất có thể tê liệt. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến GDP, việc làm và ổn định xã hội. Thứ hai, về an ninh - quốc phòng, mọi hệ thống quân sự hiện đại, từ radar, vệ tinh, UAV, cho đến vũ khí chính xác cao, đều phụ thuộc vào linh kiện bán dẫn. Nếu nguồn cung bị cắt, khả năng phòng thủ sẽ suy giảm. Nguy hiểm hơn, mạch nhập khẩu có thể bị cài "lỗ hổng bảo mật" (backdoor), tạo nguy cơ xâm nhập trái phép, đe dọa chủ quyền quộc gia. Ngoài ra, sự phụ thuộc còn khiến tiến trình đổi mới công nghệ bị kìm hãm.

Một quốc gia muốn phát triển AI, IoT, xe điện hay hạ tầng viễn thông thế hệ mới đều cần vi mạch phù hợp. Nếu chỉ dựa vào nhập khẩu, chi phí cao, tốc độ đổi mới chậm và nguy cơ bị thao túng từ bên ngoài luôn hiện hữu.

Quan điểm này được Đại tá, TS Lê Hải Triều, Viện trưởng Viện kỹ thuật điện tử nghiệp vụ thuộc Cục công nghiệp an ninh (Bộ Công an) đồng tình vì hiện nay khâu thiết kế vi mạch được một số doanh nghiệp trong nước làm rất tốt; nhưng việc sản xuất vẫn còn ở nước ngoài và điều này liên quan đến rủi ro cho an ninh và chi phí.

Theo ông Trần Kim Chung, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn CT Group, nếu không tự chủ được sản xuất, chúng ta cũng có thể bị thất thoát dữ liệu quốc gia, hoặc có thể không chủ động được trong những tình huống khẩn cấp.

“Chúng ta cần phải tạo ra những sản phẩm “Made by Vietnam” để phục vụ cả dân sinh, cả quốc phòng, an ninh và tham gia cạnh tranh một cách bình đẳng ở trên thị trường thế giới”, ông Chung nói.

Tự chủ sản xuất có chọn lọc

Theo các chuyên gia, với Việt Nam, việc tự chủ chip cần một lộ trình thực tế và có chọn lọc. Chúng ta khó cạnh tranh trực tiếp ở phân khúc bán dẫn siêu tiên tiến đòi hỏi vốn đầu tư hàng chục tỷ USD và nền tảng công nghệ nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, có thể tập trung vào những mảng thiết thực, gắn liền với nhu cầu trong nước. Chẳng hạn, vi mạch công suất thấp và trung bình cho IoT (thiết bị vạn vật kết nối), cảm biến, thiết bị thông minh và hạ tầng 6G, là những lĩnh vực có thị trường rộng và phù hợp năng lực hiện tại.

Các doanh nghiệp có thể tập trung vào mạch bảo mật, phục vụ chính phủ điện tử, quốc phòng, UAV (máy bay vận tải không người lái) và định danh thông minh - nơi Việt Nam có thế mạnh nhờ nghiên cứu an ninh mạng.

Hoặc có thể tập trung vào mạch chuyên dụng (ASIC/FPGA) cho giao thông thông minh, AI (trí tuệ nhân tạo) tại biên và ứng dụng quốc phòng. Tập trung vào vi mạch năng lượng và xe điện, như bộ quản lý pin, điều khiển động cơ, chuyển đổi năng lượng, phù hợp với định hướng phát triển công nghiệp xanh.

Ông Lê Hải Triều đề xuất, thực tế hiện nay, chip dùng cho căn cước, hộ chiếu của Việt Nam đều đang được sử dụng rộng rãi trên thế giới (thị phần chíp EMV, eID, e-Passport loại này chiếm đến 95% thế giới) và còn tiếp tục được sử dụng trong tương lai ít nhất là 20-25 năm nữa mà không lạc hậu. Do vậy, các doanh nghiệp bán dẫn trong nước nên tập trung sản xuất các sản phẩm này. Ngoài ra, các nhà sản xuất nên kết nối giới nghiên cứu, nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp công nghệ nhằm thúc đẩy tự chủ công nghệ lõi cho chuyển đổi số bền vững.

Cũng theo ông Lê Hải Triều, hiện tại Bộ Công an đã giao Viện Kỹ thuật điện tử nghiệp vụ (Cục Công nghiệp an ninh) chủ trì xây dựng đề án: "Nghiên cứu, phát triển và chuyển giao công nghệ để làm chủ công nghệ vi mạch bán dẫn bảo đảm quốc phòng, an ninh" trình Thủ tướng Chính phủ trong năm 2025.

Theo Chủ tịch HĐQT CT Group Trần Kim Chung, với kinh nghiệm nghiên cứu, thiết kế thành công chip bán dẫn ADC (chuyển đổi dữ liệu từ analog sang kỹ thuật số) công bố đầu tháng 7 vừa qua; việc thiết kế được một con chip thường mất khoảng 2 năm. Để có một sản phẩm, phải trải qua các khâu nghiên cứu, thiết kế, quang khắc, kiểm thử, đóng gói. Còn nếu là chip MCU - chip vi xử lý, phục vụ chuyển đổi số; chip viễn thông, viễn thám… đòi hỏi quy trình phức tạp hơn. Như vậy, nếu chúng ta đồng loạt làm tất cả các loại chip cần thiết từ bây giờ thì phải đến năm 2027 mới có. Trong khi quá trình chuyển đổi số đang có những bước tiến lớn, tiết kiệm được giờ nào là quý giờ đó.

“Các cơ quan chức năng là Bộ Công an, Bộ Quốc phòng nên quyết định và trình Chính phủ về các dòng chip nhất thiết phải phát triển trong nước. Phía các doanh nghiệp, sẵn sàng cùng với Đại học Quốc gia Hà Nội để nỗ lực nghiên cứu, phát triển và đáp ứng. Đó là cách để chúng ta chủ động, tự chủ”, Chủ tịch HĐQT CT Group nói.

Lãnh đạo CT Group cũng đề xuất, Đại học Quốc gia Hà Nội cùng với tập đoàn CT Group có thể hợp tác với các đơn vị Bộ Công an, Bộ Quốc phòng để đồng nghiên cứu, phát triển các sản phẩm đạt chuẩn trên nền tảng các loại chip. Và CT Group ngoài thế mạnh làm chip, có thể làm bo mạch, sensor, máy bay không người lái (đã ký MOU xuất khẩu 5.000 UAV sang Hàn Quốc), sẵn sàng đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Như vậy, có thể thấy, khi xây dựng chiến lược tập trung và đầu tư dài hạn, Việt Nam hoàn toàn có thế tự chủ ở những phân khúc trọng yếu, qua đó bảo đảm an ninh công nghệ và nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.