Trung Quốc bãi bỏ chính sách một con: Sự điều chỉnh "có điều kiện"

Chính sách dân số mới nhất nằm trong kế hoạch phát triển kinh tế 5 năm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Nhà lãnh đạo Trung Quốc đang đặt mục tiêu phát triển kinh tế với tốc độ chậm nhưng cân bằng hơn. Chính sách một con được nhà lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình đưa ra vào thập niên 1970 với quan điểm không để thành quả tăng trưởng kinh tế bị xói mòn bởi dân số đông.

Mục tiêu mà Trung Quốc đề ra khi thi hành chính sách một con là "giảm bớt các vấn đề xã hội, kinh tế và môi trường", do lo ngại dân số tăng nhanh có thể làm cạn kiệt tài nguyên, gia tăng nghèo đói và đe dọa sự ổn định của xã hội. Sau hơn 30 năm thi hành chính sách dân số chặt chẽ, Trung Quốc hiện là một trong những nước có tỷ lệ sinh đẻ thấp nhất thế giới. Là nước đông dân nhất thế giới với khoảng 1,4 tỷ người, nhưng mỗi năm chỉ có khoảng 16,5 triệu em bé ra đời. Và chính sách này đã gây ra một số tác động không tốt về cấu trúc nhân khẩu và xã hội. Các chuyên gia cảnh báo, với nền kinh tế phát triển nhanh, đòi hỏi nguồn nhân lực khổng lồ, chính sách một con có thể đe dọa đến tăng trưởng kinh tế và ổn định xã hội, hai trụ cột trong điều hành và quản lý xã hội của Trung Quốc.

Tại nhiều vùng nông thôn Trung Quốc, nhiều trường tiểu học đã phải đóng cửa vì thiếu học sinh trầm trọng. Thanh niên đổ ra thành phố tìm việc làm, nhiều cặp vợ chồng già ở quê chỉ còn biết nương tựa vào nhau, ngóng con về mỗi dịp lễ, tết. Năm 2010 số người trong độ tuổi 20-24 ở Trung Quốc là 116 triệu. Theo ước tính, đến năm 2020, con số này là 94 triệu, giảm tới 20%, trong đó có rất nhiều người theo học đại học chứ không muốn làm công nhân. Số người già trên 60 tuổi của nước này vào năm đó sẽ là 360 triệu. Số người trong độ tuổi lao động ngày càng giảm sẽ gặp khó khăn khi phải nuôi số trẻ em và người già ngày càng tăng. Điều này cản trở đến sự phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, việc hạn chế sinh con dẫn đến tình trạng lựa chọn giới tính thai nhi gắt gao, số lượng các bé trai được sinh ra luôn cao áp đảo số lượng các bé gái, nhiều bà mẹ thậm chí còn phá thai cho đến khi nào họ có bầu bé trai mới thôi. Kết quả là vào năm 2020, dự báo hơn 30 triệu đàn ông Trung Quốc có nguy cơ không thể có được vợ.

Từ năm 2013, Trung Quốc đã bắt đầu nới lỏng chính sách một con khi cho phép những người thuộc diện "con một" được sinh hai con. Các chuyên gia phân tích cho rằng quyết định bãi bỏ chính sách một con là một sự "điều chỉnh có điều kiện" của Bắc Kinh trước sự bất cập trong quản lý và thi hành chính sách, đồng thời thể hiện sự lo lắng của nhà chức trách trước nguy cơ của một cuộc khủng hoảng dân số đang cận kề. Thế nhưng theo đánh giá của nhiều chuyên gia, dù Trung Quốc có đưa ra chính sách hai con vào lúc này thì cũng không thể lập tức thay đổi tình thế. Hơn thế nữa, điều kiện sống khó khăn tại nhiều thành phố lớn cũng sẽ cản trở các cặp đôi muốn sinh thêm con, bởi ngày càng nhiều vợ chồng trẻ coi trách nhiệm nuôi nấng một đứa con đã là quá nặng nề. Hiện chưa thể xác định được tác động kinh tế của việc bãi bỏ chính sách một con và các chuyên gia cho rằng, Trung Quốc sẽ còn phải tiếp tục đối mặt với nguy cơ khủng hoảng dân số trong tương lai gần.