Tìm giải pháp nâng cao giá trị cho sản phẩm làng nghề Hà Nội

Để tháo gỡ khó khăn, ngày 27-12, Sở NN&PTNT Hà Nội phối hợp với Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề thành phố Hà Nội tổ chức Hội thảo nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề, đáp ứng nhu cầu thị hiếu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Còn nhiều khó khăn và chưa khai thác hết lợi thế

Phát biểu tại hội thảo, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Đình Hoa cho biết, thành phố có 1.350 làng nghề và làng có nghề; trong đó có 337 làng nghề, làng nghề truyền thống được UBND thành phố công nhận và hội tụ 47 trong tổng số 52 nghề truyền thống của cả nước. Các làng nghề có 745/2.711 sản phẩm tham gia Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), chiếm 27,48% số sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP của toàn thành phố. Doanh thu của các làng nghề đã được UBND thành phố công nhận đạt hơn 24.000 tỷ đồng và thu nhập bình quân lao động tại các làng nghề đạt hơn 7 triệu đồng/tháng. Các làng nghề đã và đang góp phần tích cực vào chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế nông thôn, tạo việc làm, tăng thu nhập cho lao động tại các địa phương, tạo tiền đề thực hiện thành công Chương trình OCOP và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Trong những năm qua, thành phố Hà Nội đặc biệt quan tâm đến phát triển làng nghề. Tham luận tại hội nghị, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội Nguyễn Văn Chí cho biết, thành phố đã lập danh mục 175 di sản nghề thủ công truyền thống cần bảo tồn, gìn giữ; đã công nhận 7 điểm du lịch gắn với làng nghề. Giai đoạn 2018 đến nay, Hà Nội đã tổ chức 137 lớp tập huấn cho khoảng 15.000 lượt người về nâng cao kỹ năng quản lý, quản trị, thiết kế mẫu mã sản phẩm... Bên cạnh đó, tuyên truyền, phổ biến chính sách về khuyến công cho 6.000 lượt người; hỗ trợ 182 lượt doanh nghiệp, cơ sở ngành nghề nông thôn thiết kế mẫu mã sản phẩm mới…

Tuy vậy, làng nghề Hà Nội vẫn đối diện với không ít khó khăn, do quy mô sản xuất trong làng vẫn mang tính nhỏ lẻ, thiết bị sản xuất còn lạc hậu, mẫu mã chậm cải tiến, xây dựng, đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ của làng nghề hạn chế. Bên cạnh đó, năng lực tổ chức quản lý, khả năng nắm bắt thị hiếu, thị trường của các cơ sở sản xuất, kinh doanh làng nghề có hạn; nguồn lực về vốn, mặt bằng và cơ sở hạ tầng làng nghề chưa đáp ứng cho sản xuất, kinh doanh…

Từ thực tiễn, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ (huyện Phú Xuyên) Vương Văn Thảo cho hay, do diện tích sản xuất có hạn, nên nguyên liệu cho sản xuất của làng nghề cơ bản phải nhập từ địa phương khác. “Riêng với nghề sơn mài, khảm trai, toàn thành phố có gần 5.000 doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất. Bình quân mỗi hộ tiêu thụ khoảng 1,5 tấn nguyên liệu/tháng, gồm tre, gỗ, gốm sứ, sơn, vỏ trai, ốc. Đa số nguyên liệu là nhập khẩu, nên phụ thuộc nhiều yếu tố: Tỉ giá ngoại tệ, hàng rào thuế quan, các quy định về kiểm dịch động, thực vật...”, ông Thảo nói.

Bà Lê Thị Kim Thư, đại điện làng nghề dệt lụa Vạn Phúc, quận Hà Đông nêu khó khăn, các hộ dân làng nghề Vạn Phúc vẫn dệt thủ công với những máy dệt được dựng từ cách đây vài chục năm, công suất rất thấp. Hơn nữa, đội ngũ thợ dệt trong làng chủ yếu là trung niên, khó bắt kịp với công nghệ hiện đại. Chưa kể, các mẫu sản phẩm lụa rất chậm thay đổi, chủ yếu là các hoa văn truyền thống, khó theo kịp xu thế thời trang hiện đại. “Chúng tôi rất cần các nhà thiết kế góp sức cùng để tạo ra các mẫu lụa có hoa văn, màu sắc phù hợp”, bà Thư bày tỏ mong muốn.

Tạo động lực để làng nghề phát triển

Tại hội thảo "Nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề, đáp ứng nhu cầu thị hiếu thị trường trong nước và xuất khẩu" do Sở NN&PTNT Hà Nội phối hợp với Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề thành phố Hà Nội tổ chức, rất nhiều nhà quản lý, chuyên gia, hộ sản xuất… đã đưa ra giải pháp, chia sẻ kinh nghiệm để nâng cao giá trị cho sản phẩm làng nghề.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Mai Anh, Trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp cho rằng, để có mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ bắt kịp và phù hợp nhu cầu thị trường, các doanh nghiệp phải có chiến lược đúng cho quá trình sáng tạo và sản xuất. Cụ thể, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất cần hiểu rõ về nhu cầu thị trường và đối tượng khách hàng sẽ hướng đến. Mỗi loại sản phẩm có những đặc điểm riêng và sự thu hút đối với những đối tượng khách hàng khác nhau, vào những thời điểm khác nhau… Việc khai thác tốt các thị trường đúng loại hàng, đúng thời điểm sẽ đạt được mục đích kinh doanh sản phẩm trong nước và xuất khẩu ra thế giới.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam Lê Bá Ngọc tư vấn cho các doanh nghiệp, hộ sản xuất làng nghề về xu hướng, nhu cầu, thị hiếu của thị trường quốc tế đối với kiểu dáng, mẫu mã, bao bì sản phẩm làng nghề. Ông Lê Bá Ngọc cũng lưu ý những vấn đề hộ sản xuất cần quan tâm khi xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ nói riêng và sản phẩm làng nghề nói chung.

Chia sẻ kinh nghiệm từ thực tiễn, bà Lê Thị Kim Thư, đại diện làng ngề dệt lụa Vạn Phúc, quận Hà Đông thông tin, nguyên liệu chủ yếu của lụa Vạn Phúc là tơ tằm trong nước. Người thợ thủ công của Vạn Phúc đã biết kết hợp với một số nguyên liệu khác, có tính chất tương đồng với tơ tằm để sản xuất, mục đích là nhằm hạ giá thành, phù hợp với nhu cầu người tiêu dùng. Bên cạnh đó, các nghệ nhân, thợ giỏi của làng đã bước đầu kết hợp hoa văn truyền thống với những hoa văn hiện đại, đáp ứng được các nhu cầu của người tiêu dùng.

Ngoài những nỗ lực từ nội tại, một số hộ sản xuất ở các làng nghề đề nghị có sự phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước về ngành nghề, làng nghề nông thôn trong xây dựng chuỗi liên kết ổn định, từ tạo vùng nguyên liệu đến sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội Nguyễn Văn Chí cho biết, thành phố đã xây dựng và triển khai nhiều chương trình hỗ trợ sản xuất, xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm của làng nghề. Những giải pháp được nêu ra, góp phần từng bước nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề, đồng thời tiếp tục khuyến khích, động viên các nghệ nhân, thợ giỏi của Thủ đô Hà Nội phát huy những ý tưởng mới và sử dụng khối óc, bàn tay tài hoa, tạo ra những tác phẩm có tính sáng tạo, đột phá, vừa có chất lượng, vừa bảo đảm tính mỹ thuật, kỹ nghệ cao, đáp ứng được nhu cầu của khách hàng trong nước và quốc tế. Qua đó, góp phần mạnh mẽ vào việc đẩy mạnh bảo tồn, phát triển nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của Thủ đô nói riêng và cả nước nói chung.

* Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề thành phố Hà Thị Vinh: Tôn vinh nghệ nhân làng nghề

Tôi cho rằng, làng nghề hun đúc nên tinh hoa nghề và nghệ nhân có vai trò quan trọng trong truyền nghề, giữ nghề, tạo nên sự thăng hoa trong nghề. Với sự lao động bền bỉ đó, lớp lớp con cháu làng nghề sẽ noi theo để giữ nghề và làm cho nghề của làng được trường tồn.

Thời gian qua, công tác phong tặng, tôn vinh nghệ nhân làng nghề đã được thành phố quan tâm. Thành phố Hà Nội đã ban hành các quy định và chính sách hỗ trợ công nhận danh hiệu nghệ nhân. Đến nay, thành phố có hơn 350 nghệ nhân, gồm: 16 nghệ nhân nhân dân, 51 nghệ nhân ưu tú, 284 nghệ nhân Hà Nội. Các nghệ nhân được phong tặng chủ yếu là ngành thủ công mỹ nghệ. Điều đó nhằm ghi nhận, biểu dương và tôn vinh công lao đóng góp của những nghệ nhân, thợ giỏi đang cống hiến tài năng, trí tuệ, sức lực cho việc khôi phục, gìn giữ và phát triển nghề, làng nghề truyền thống.

Việc tôn vinh nghệ nhân không chỉ khích lệ, động viên tinh thần các cá nhân, tập thể tâm huyết giữ nghề truyền thống, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, mà còn là xây dựng nòng cốt, tạo động lực thúc đẩy đào tạo nghề, truyền nghề và bảo tồn, phát triển kỹ năng nghề, làng nghề.

* Nghệ nhân ưu tú sản xuất làng nghề sơn mài Hạ Thái, xã Duyên Thái (huyện Thường Tín) Nguyễn Thị Hồi: Nỗ lực tìm hướng đi cho làng nghề

Đứng trước cánh cửa hội nhập quốc tế, làng nghề sơn mài Hạ Thái nói riêng và các làng ngề trên địa bàn thành phố nói chung cần phải thay đổi tư duy và nỗ lực tìm hướng đi cho làng nghề để vừa duy trì, bảo tồn và phát triển nghề truyền thống, vừa tạo công ăn việc làm thu nhập cao cho người làm nghề.

Theo tôi, sản xuất sản phẩm theo hướng vừa kế thừa kinh nghiệm truyền thống của thế hệ cha ông, vừa kết hợp với sự bắt nhịp xu hướng mới, áp dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất sản phẩm để tạo ra các sản phẩm phong phú về mẫu mã, có tính thời trang, kỹ thuật, mỹ thuật cao đáp ứng nhu cầu tiêu dùng đương đại. Bên cạnh đó, phải tìm hiểu thị hiếu tiêu dùng để sản xuất cái mà thị trường đang cần. Ngoài ra, để phục vụ xuất khẩu, các doanh nghiệp phải tuân thủ quy định về bảo vệ môi trường, sản phẩm phải đáp ứng theo tiêu chuẩn nơi nhập khẩu; thân thiện với môi trường.

Bên cạnh đó, cần tăng cường cải tiến mẫu mã, nâng cao trình độ kiến thức về thiết kế, mẫu mã sản phẩm, thu hút lực lượng lao động có tri thức vào hoạt động sản xuất, kinh doanh tại làng nghề. Ngoài ra, thường xuyên tham gia hội chợ nước ngoài, có điều kiện học hỏi, nắm bắt ý tưởng, xu hướng thiết kế của các nước trên thế giới để sản xuất các sản phẩm phù hợp.

* Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Minh Tiến: Nắm bắt kịp thời xu hướng tiêu dùng đang có những thay đổi nhanh chóng

Các nghệ nhân chính là linh hồn của làng nghề, hạt nhân bảo tồn di sản, gìn giữ những bản sắc văn hóa truyền thống của các làng nghề được truyền từ đời này sang đời khác. Đây cũng là lực lượng đào tạo cho thế hệ kế cận, lực lượng lao động cho các làng nghề.

Nhìn chung, lợi thế của Hà Nội nằm ở sự kết hợp hài hòa giữa nguồn nhân lực chất lượng cao, truyền thống lâu đời, quy mô ngành nghề rộng lớn và sự đa dạng của các nhóm sản phẩm, như: Chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản; sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; sản xuất đồ gỗ, mây, tre đan, gốm sứ, thủy tinh; dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ; sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh; xử lý chế biến, nguyên vật liệu phục vụ sản xuất ngành nghề nông thôn; các dịch vụ phục vụ sản xuất, đời sống dân cư nông thôn. Những yếu tố này, không chỉ giúp Hà Nội duy trì vị thế hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất sản phẩm và cung cấp dịch vụ làng nghề, mà còn tạo điều kiện để phát triển kinh tế, văn hóa và du lịch bền vững. Tuy nhiên, việc tiếp tục hỗ trợ làng nghề, cải tiến sản xuất và quảng bá thương hiệu ra thị trường quốc tế là cần thiết để khai thác triệt để tiềm năng này, đặc biệt là việc nắm bắt kịp thời xu hướng tiêu dùng đang có những thay đổi nhanh chóng như hiện nay.