Tiếng sông trôi giữa bộn bề áo cơm

Mỗi năm ra mắt một tập thơ, điều đó cho thấy năng lực sáng tạo dồi dào, ý thức tự thân của một người đam mê thơ là rất rõ. Nhưng cái quan trọng là đến “Hai phía một đời sông”, ở một chừng mực đáng kể, thơ Nguyễn Vĩnh Bảo đã đến được cái đích cần đến: Lượng đã biến đổi thành chất. Đó cũng là kết quả không ngờ và có phần ngoài mong đợi! Làm được như thế không dễ, vì trên thực tế nhiều người làm thơ càng viết càng luẩn quẩn, vòng vo, càng viết càng nhạt, càng xa mình.

Rất nhiều nhà thơ luôn coi con sông quê hương như là một phần cuộc đời mình, không thể tách rời. Nguyễn Vĩnh Bảo cũng vậy. Trong “Hai phía một đời sông”, anh có khá nhiều bài thơ viết về sông, đặc biệt là sông Chanh - con sông quê hương anh. Đó là “Như sông”, “Sông ơi!”, “Con về nương tựa sông Chanh”, “Trước sông quê”, “Trước sông”, “Lời ru”, “Tìm về nơi hò hẹn”, “Hỏi sông”...

Với Nguyễn Vĩnh Bảo, sông Chanh là “ngọn ngành yêu thương” nên lúc nào anh cũng nghĩ nó chính là nơi nương tựa để “Đêm nằm nhớ những nẻo người mong manh”. Trước sông quê, anh nhớ những kỷ niệm về mẹ và sông Chanh sâu đậm đến nỗi: “Mẹ ngồi giặt chiếc áo nâu/ mồ hôi mặn xuống một đầu con sông”, “Lời ru ấm cả đêm đông/ Lời ru võng cả triền sông quê nhà” và chỉ với “Một con đò nhỏ đi về” thôi cũng khiến anh nhớ cả “Tiếng sông trôi giữa bộn bề áo cơm”. Ký ức về con sông ấy trở thành một phần máu thịt trong anh: “Sông Chanh còn vỗ khúc xưa/ Mẹ tôi vẫn kể... như vừa hôm qua”.

Dẫu “bao nhiêu sương khói đã thành ngày xưa” thì sông Chanh nói riêng và sông nói chung vẫn là nơi dung dưỡng một hồn thơ: “Những dòng sông chảy mãi đến bao la/ Tới rộng lớn mới biết mình bé nhỏ/ Có khi nao ngắm bờ quên bờ nhớ/ Lở và bồi năm tháng đã nuôi ta?”. Tôi nghĩ, có lẽ xuất phát từ mấy câu thơ này và do gợi ý từ mấy câu thơ này mà Nguyễn Vĩnh Bảo rút ra được cái tên “Hai phía một đời sông” thật hay và thật ý nghĩa.

“Hai phía một đời sông” có nhiều câu thơ, bài thơ đáng chú ý nói về tình yêu và có liên quan đến tình yêu. Nguyễn Vĩnh Bảo luôn giữ một mối tình theo anh suốt hành trình năm tháng. Anh nhớ “nụ hôn vừa chớm... bất ngờ... nụ hôn” trong “Gửi em”, nhớ cả sự phải lòng của thuở đầu tiên ngay cả khi không còn thuộc về nhau nữa với một món nợ có phần thánh thiện trong “Tôi còn mắc nợ...”: “Nợ em/ mơi mới chớm vừa/ nợ nụ hôn ấy/ ngày chưa tỏ tình”.

Ở một góc độ khác, Nguyễn Vĩnh Bảo rất coi trọng sự thiêng liêng và giá trị đích thực, duy nhất, không chia sẻ của tình yêu. Vì thế, trong “Buồn lắm chẳng nói nữa”, anh mới viết: “Nỗi đau tình yêu/ Vết rạn mặt trời/ Lấy chi hàn gắn?”. Vì thế mà trong “Tất nhiên”, anh mới viết: “Chúng ta tất nhiên có nhau/ Trong một mặt trăng không thể chia hai/ Trong một mặt trời không thể chia hai/ Và ngược lại...”, và trong “Không lặp lại”: “Trái đất quay sinh ra/ lặp lại/ và lặp lại/ sinh ra/ nhưng không thể nào lặp lại hai ta”.

Thơ Nguyễn Vĩnh Bảo hay nói đến hoặc gắn kết với cái quy luật và cái tất yếu. Anh khẳng định: “Đời ta rồi cũng như sông/ chảy mãi/ chảy đến mênh mông/ biển chờ...” ("Như sông"); “Ngược miền/ hạnh phúc, khổ đau/ hai chiều sáng - tối/ nhuốm màu/ nhân gian” ("Chỉ một mình anh")... Trong “Tất yếu”, anh cho rằng “người lớn rồi sẽ già”, “người bé rồi sẽ lớn”, “biển có lý của biển”, “sông có lý của sông”, “gió có việc của gió”, “mưa có việc của mưa”, để rồi đúc rút ra một quy luật gần như mang tính phát hiện: “Nhỏ bé như chiếc lá/ Cũng còn có cuộc đời”.

Là người hiện đại, Nguyễn Vĩnh Bảo luôn sống với hiện tại, cho dù: “Lá vàng rụng trong chiều bối rối/ Vùn vụt từng tiếc nuối khôn nguôi”, cho dù: “Anh đang bơi, đang chạy một bên cầu/ Ở cái phía ít người đeo đuổi nhất/ Xâu chuỗi lại những gì đánh mất/ Thành chiếc vòng choàng cổ tương lai”. Và “Cuối năm” - bài cuối cùng in trong “Hai phía một đời sông” có 4 câu thật triết lý, thật lạ, mang nghĩa chấp nhận của mỗi đời người: “Trời cao, đất thấp/ Chở, che muôn loài/ Thời gian gẫy khúc/ Ta mang phận người”.

Thơ Nguyễn Vĩnh Bảo rất người và rất đời. Thơ anh giản dị mà sâu lắng, nhiều gợi mở, gợi ý mà vẫn gần gũi, thân thuộc. Thơ ấy là thơ luôn neo bám vào hiện thực, từ hiện thực tâm trạng, từ khoảnh khắc tâm trạng mà chưng cất thành thơ. Thơ ấy cũng là thơ hữu ích trong đời sống hôm nay. Đó cũng là những gì rất đáng quý, rất đáng trân trọng trong thơ.