Thiết thực đóng góp sửa đổi Luật Đất đai

Giải quyết những vấn đề đặt ra từ thực tiễn

Cử tri, chuyên gia và đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội đánh giá, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được xây dựng công phu, nghiêm túc, thể chế hóa được tinh thần, quan điểm, mục tiêu của Nghị quyết số 18-NQ/TƯ ngày 16-6-2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) về “Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao”, từ đó giải quyết được các vấn đề đặt ra từ thực tiễn và xu thế phát triển với nhiều quan điểm mới. Bên cạnh đó, cử tri, chuyên gia và đại biểu Quốc hội Hà Nội cũng đóng góp nhiều ý kiến thiết thực nhằm hoàn chỉnh dự thảo Luật.

Thảo luận tại tổ về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) tại kỳ họp thứ tư, Quốc hội khóa XV, đóng góp ý kiến về khía cạnh pháp luật, đại biểu Nguyễn Phương Thủy cho biết, vấn đề đất đai hiện tại có đến 112 luật, bộ luật có phạm vi liên quan hoặc tác động. Trong đó, có đến 88 luật có quy định trực tiếp các vấn đề về quản lý đất đai; 24 luật, bộ luật tuy không có quy định trực tiếp nhưng cũng có ảnh hưởng rất quan trọng đến việc quản lý và sử dụng đất đai. “Do đó, một vấn đề mà chúng tôi đặc biệt quan tâm là sửa đổi Luật Đất đai nhưng làm sao bảo đảm được tính thống nhất, đồng bộ của cả hệ thống pháp luật”, đại biểu Nguyễn Phương Thủy nói.

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy cho rằng, giải pháp cơ bản để xử lý vấn đề này cần phải gắn với quá trình rà soát, hoàn thiện các quy định cụ thể trong Luật Đất đai và các luật có liên quan để loại bỏ những quy định còn mâu thuẫn, chồng chéo, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, chứ không nên giải quyết theo cách là xác định thứ tự ưu tiên đặc biệt của Luật Đất đai so với các luật khác.

Đại biểu Nguyễn Hữu Chính thì chia sẻ, theo số liệu thống kê, có tới 90% khiếu nại hành chính, 50% tranh chấp về dân sự liên quan đến đất đai. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do nhiều quy định của Luật Đất đai hiện đã lỗi thời, nhất là về cơ chế giá bồi thường. Trong khi đó, chênh lệch giữa giá kinh doanh dự án và giá đền bù, giá bồi thường khi thu hồi đất giữa thành thị và nông thôn còn khá bất cập.

Ngoài nội dung trên, theo đại biểu Nguyễn Hữu Chính, cơ chế quản lý đất đai chưa phù hợp, chưa có hướng dẫn cụ thể về phương thức thu hồi. Việc cấp, thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) cũng phát sinh nhiều vướng mắc. Có nơi hai nhà sát nhau nhưng có nhà được cấp sổ đỏ, nhà bên cạnh lại không, dẫn đến khiếu kiện kéo dài. Bên cạnh đó, các quyết định hành chính của Nhà nước về cấp, thu hồi đất có nhiều hạn chế, nơi thu hồi đất xong để cỏ mọc, nơi dân lại không có đất ở, canh tác… Nhận thức của người dân về pháp luật còn chưa đầy đủ. Công tác giải quyết các vấn đề thừa kế, mốc giới chưa chặt chẽ... Đó là những nguyên nhân dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện đất đai kéo dài.

Về chính sách bồi thường hỗ trợ đối với đất ao vườn liền kề đất ở, đất trồng cây lâu năm ngoài hạn mức được công nhận là đất ở, tại hội nghị tiếp xúc cử tri trước kỳ họp thứ tư, Quốc hội khóa XV, cử tri Phạm Văn Trung (phường Thượng Thanh, quận Long Biên) cho rằng, Luật Đất đai năm 2013 chỉ quy định được bồi thường 252 nghìn đồng/m2 và không có các chính sách hỗ trợ như Luật Đất đai năm 2003. Từ đó, cử tri cho rằng đã gây ra nhiều hệ lụy tại địa phương như đơn thư, khiếu nại, khiếu kiện kéo dài, gây khó khăn cho chính quyền cấp cơ sở khi đi tuyên truyền vận động nhân dân chấp hành các quy định về giải phóng mặt bằng. Công tác giải phóng mặt bằng bị ảnh hưởng, kéo dài bức xúc trong nhân dân, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội.

Trong khi đó, cử tri Nguyễn Hữu Cử (phường Hàng Đào, quận Hoàn Kiếm) cho rằng, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được các cơ quan soạn thảo công phu. Cử tri kiến nghị, trước khi xây dựng quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất, cần tham khảo ý kiến nhân dân và công khai cho nhân dân biết để giám sát. Về vấn đề giá đất, cử tri cho rằng, thời gian qua, việc xác định giá đất không hợp lý khi chênh lệch nhiều so với giá thực tế gây thất thoát ngân sách Nhà nước, dẫn đến xảy ra nhiều vụ khiếu kiện kéo dài...

Nhận định công tác cưỡng chế, thu hồi đất là vấn đề khó và nhiều ách tắc trong quá trình triển khai, đại biểu Phạm Đức Ấn nhận định, thực tế cho thấy có xảy ra tình trạng người tuân thủ thì thua thiệt, còn người chây ì thì lại có lợi ích. Đại biểu cho rằng trách nhiệm và thời hạn trong cưỡng chế là một vấn đề rất lớn, còn vướng mắc nhưng chưa có lời giải cụ thể, rõ ràng trong dự thảo Luật. Đối với quy định “trong trường hợp phải bồi thường hỗ trợ tái định cư thu hồi đất thì người bị thu hồi đất đến nơi ở mới phải có cuộc sống bằng, hoặc cao hơn nơi ở cũ”, đại biểu Phạm Đức Ấn cho rằng nếu đưa vào điều luật mà chỉ quy định chung chung thì không khả thi. “Chúng ta cần có nhiều biện pháp, giải pháp cụ thể hơn thì mới giải quyết được vấn đề này”, đại biểu Phạm Đức Ấn nói thêm.

Bảo đảm phân cấp, khách quan trong dự thảo Luật

Tại hội nghị tiếp xúc cử tri chuyên đề về việc thực hiện chính sách pháp luật về đất đai trên địa bàn thành phố và lấy ý kiến góp ý Luật Đất đai (sửa đổi) do Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội tổ chức, Phó Chủ tịch Hội Luật gia Hà Nội Nguyễn Hồng Tuyến nêu thực tế, khung giá đất của Nhà nước hiện hành chưa phù hợp với giá đất thị trường, chỉ bằng 20-30% giá thị trường. Bên cạnh việc bỏ khung giá đất, cần quy định cơ chế, phương pháp xác định giá đất ngay trong dự thảo Luật. Đồng thời, ông Nguyễn Hồng Tuyến cho rằng, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần xác định rõ cơ quan định giá đất cấp tỉnh; bổ sung thành viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp và các tổ chức chính trị - xã hội vào hội đồng thẩm định giá đất để bảo đảm tính khách quan, độc lập của hội đồng.

Thảo luận về dự án luật, đại biểu Hoàng Văn Cường nhận định, trước đây khung giá đất do Nhà nước đặt ra theo ý chí chủ quan. Dự thảo đã bỏ khung giá đất, xây dựng bảng giá theo giá trị thị trường, tạo ra sự bình đẳng, tiến bộ. Điều này nếu thực hiện được thì sẽ xóa bỏ phần lớn bất cập trong công tác quản lý đất đai hiện nay. Cũng theo đại biểu, nhiều vụ tham nhũng đất đai xuất phát từ việc định giá đất nên nếu có bảng giá đất sát giá trị thị trường, đồng thời đền bù thỏa đáng cho người dân bị thu hồi đất, sẽ giảm khiếu kiện.

Về thu hồi đất, hiện có hai phương thức, đó là Nhà nước ra quyết định thu hồi và chủ doanh nghiệp có dự án tự thỏa thuận với người dân để thu gom. Đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng, khi để người dân và nhà đầu tư tự thỏa thuận sẽ phát sinh vấn đề, đó là giá cao vọt hơn hẳn so với khi Nhà nước thu hồi vì mục đích quốc phòng an ninh, nên xảy ra bất bình đẳng, gây khiếu kiện. Trong khi đó, chúng ta đã quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân, Nhà nước quản lý. Khi giao chủ đầu tư thu hồi thì Nhà nước đã tự bỏ quyền của mình. Do vậy, đại biểu đề nghị, đất đai thuộc diện Nhà nước quyết định dự án đầu tư thì cần do Nhà nước thu hồi, chỉ thỏa thuận trong trường hợp khi một số người cùng góp chung vốn hoặc tự chuyển dịch.

Cho rằng cần quy định “mở” hơn nữa việc điều tiết nguồn thu từ đất đai về ngân sách trung ương phù hợp với từng thời điểm, từng địa bàn, nhất là đối với các địa phương “đầu tàu” kinh tế, đóng vai trò tác động lớn đến cả vùng, đại biểu Trần Sỹ Thanh cũng cho rằng, phải có sự phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ hơn cho HĐND các cấp, kể cả cấp quận, huyện, thành phố, tỉnh nếu các cơ quan này thực sự phát huy được tính giao quyền, đủ kinh nghiệm, đủ trình độ, năng lực quản trị.

Đồng tình với báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã nêu về nội dung về không gian sử dụng đất xây dựng công trình ngầm đã xây dựng công trình trên không, đại biểu Nguyễn Tuấn Thịnh đề nghị phải tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện một số nội dung việc Nhà nước giao, cho thuê, cho phép chuyển nhượng quyền sử dụng không gian, mặt đất, mặt nước trong lòng đất, quyền sử dụng thuộc về chủ thể khác; nghiên cứu quy định về quyền của người sử dụng được chuyển giao quyền bề mặt cho người sử dụng đất khác; chế độ sử dụng đất, quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất đối với đất xây dựng công trình ngầm, công trình trên không; xác định nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất, người sử dụng không gian trên mặt đất, trong lòng đất, quyền sử dụng lệ thuộc về chủ thể khác.

Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội Phạm Thị Thanh Mai cho biết, qua thảo luận, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố cũng đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, đánh giá kỹ tác động, bảo đảm cụ thể hóa tối đa, đầy đủ các nhiệm vụ giải pháp tại Nghị quyết số 18-NQ/TƯ để phát huy vai trò đặc biệt của tài nguyên đất trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, môi trường sinh thái và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai và bảo đảm quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất.