Thảo luận về quy định miễn trách nhiệm khi xảy ra rủi ro trong nghiên cứu khoa học

Tháo gỡ nút thắt về thể chế

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn Hà Nội) cho rằng, nghị quyết đã tháo gỡ nút thắt về thể chế, tăng ngân sách đầu tư và chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, công nghệ.

Tuy nhiên, theo đại biểu, nội dung không truy cứu trách nhiệm trong trường hợp kết quả nghiên cứu không đạt được khi đã "làm đúng quy trình và quy định" cần được làm rõ thêm. Vì làm đúng quy trình, quy định nhưng không cẩn trọng khiến kết quả không đạt thì sao?. Do vậy, đại biểu đề nghị sửa là “khi đã thực hiện đúng quy trình nghiên cứu mà đề tài đã đăng ký”.

“Nghiên cứu khoa học, công nghệ rủi ro rất lớn. Vì vậy, đề nghị ban soạn thảo nghiên cứu tiếp thu, có quy định rõ ràng, mở nút thắt cho các nhà khoa học yên tâm nghiên cứu”, đại biểu Hoàng Văn Cường nêu.

Cùng quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) đề nghị, làm rõ quy trình, quy định theo pháp luật hay quy trình, quy định theo hợp đồng ký kết nghiên cứu.

Ngoài ra, trường hợp xảy ra rủi ro nhiều lần, cơ quan chủ quản phải xem xét lại đề tài, đánh giá tác giả và cân nhắc có nên thực hiện nhiều lần hay không?.

Đại biểu Trịnh Xuân An (Đoàn Đồng Nai) nêu, nghị quyết mới thiết kế miễn trách nhiệm khi xảy ra thiệt hại với Nhà nước, cần xem xét thêm miễn trách nhiệm dân sự đối với cả tổ chức, cá nhân.

Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (Đoàn Bình Định) đề xuất, việc thực hiện và nghiệm thu các đề tài khoa học cần chia rõ 2 lĩnh vực là nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng.

Với các nghiên cứu cơ bản, chấp nhận tỷ lệ đầu tư nhất định từ nguồn ngân sách, ví dụ như 30% các nghiên cứu cơ bản, 70% nghiên cứu ứng dụng.

Nhà nước cần đầu tư đào tạo nhân lực và tổ chức nghiên cứu cơ bản, chọn một số đơn vị trọng điểm để giao nhiệm vụ và đầu tư chuyên sâu trong nghiên cứu cơ bản nhưng theo cơ chế tự chủ trong vận hành và linh hoạt về cách đánh giá…

Tăng chi tối thiểu 2% cho nghiên cứu khoa học công nghệ

Tiếp thu và giải trình ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng làm rõ thêm một số vấn đề.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng lý giải, vướng mắc kéo dài là các cơ sở nghiên cứu không dám nhận đề tài lớn, có rủi ro cao, như các nghiên cứu cơ bản.

Do vậy, nghị quyết thí điểm cơ chế khoán chi đối với hầu hết các nghiên cứu, mà không phải cam kết kết quả cuối cùng. Nhà nước sẽ quản lý thông qua đánh giá các giai đoạn nghiên cứu để tiếp tục cấp kinh phí, đánh giá cơ sở nghiên cứu có kết quả để giao thực hiện tiếp các đề tài.

Nghị quyết cho phép nhà nước cấp tiền cho nghiên cứu thông qua cơ chế quỹ. Nghị quyết cũng quy định về việc miễn trách nhiệm dân sự và không phải trả lại kinh phí nếu nghiên cứu không đi đến kết quả như dự kiến.

“Hy vọng với những chính sách, cơ chế đặc biệt này, với việc phân biệt nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng để có cơ chế quản lý khác nhau, chi ngân sách nhà nước cho khoa học, công nghệ sẽ tăng lên tối thiểu 2% và có hiệu quả…”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu.

Về thương mại hoá các kết quả nghiên cứu, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, nghị quyết thí điểm cho phép cơ sở nghiên cứu được sở hữu và có quyền tự quyết đối với kết quả nghiên cứu, với tài sản hình thành từ nghiên cứu để chủ động thương mại hoá ngay sau khi kết thúc nghiên cứu.

Cũng theo Bộ trưởng, chính sách khấu trừ thuế cho các khoản chi khoa học, công nghệ là cách nhà nước chung tay với doanh nghiệp để đầu tư cho khoa học, công nghệ.

Liên quan đến hạ tầng viễn thông, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho hay, bình thường, mỗi nhà mạng đầu tư một năm khoảng 5.000 trạm BTS 5G, nếu muốn đầu tư 20.000 trạm, để phủ sóng nhanh, nhà nước phải hỗ trợ. Mức hỗ trợ đề xuất là 15% không vượt quá số tiền mà các nhà mạng đã bỏ ra để mua tần số 5G.

Về công nghiệp bán dẫn, Việt Nam đặt mục tiêu phát triển đầy đủ các công đoạn. Trong đó, khó nhất là nhà máy sản xuất.

Để thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư và vận hành, nghị quyết đề xuất cơ chế hỗ trợ 30% tổng giá trị đầu tư. Ý kiến đề xuất mức hỗ trợ cao hơn, tới 50%; cho phép doanh nghiệp dùng quỹ khoa học công nghệ để đầu tư vì đây là dự án nghiên cứu phát triển chứ không phải kinh doanh thuần tuý; cho phép doanh nghiệp trích quỹ khoa học, công nghệ cao hơn 10% trong một số năm để đầu tư nhà máy, phòng lab, cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu, tiếp thu.

Đồng thời, ban soạn thảo sẽ đưa ra khỏi nghị quyết một số chính sách cần thêm thời gian để nghiên cứu và đánh giá toàn diện các mặt tác động.