Quốc hội xem xét thí điểm một số chính sách gỡ vướng trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Bổ sung quy định về miễn trừ trách nhiệm khi xảy ra rủi ro

Sáng 15-2, tiếp tục chương trình làm việc Kỳ họp Quốc hội bất thường lần thứ 9, các đại biểu đã nghe Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, thừa ủy quyền của Chính phủ trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22-12-2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia với nhiều nhiệm vụ, giải pháp có tính cách mạng.

Trước mắt cần thể chế hóa nhanh một số nhiệm vụ, giải pháp khơi thông, thí điểm đặc thù liên quan đến hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Việc xây dựng Nghị quyết của Quốc hội nhằm kịp thời thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính; bảo đảm khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá, là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế - xã hội.

Dự thảo Nghị quyết gồm có 4 chương và 19 Điều, với 2 nội dung liên quan đến hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và hoạt động chuyển đổi số quốc gia.

Trong đó, về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, Nghị quyết quy định một số nội dung sau:

Về cơ chế tự chủ của tổ chức nghiên cứu khoa học và công nghệ theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, cán bộ, tài chính, chuyên môn.

Quy định viên chức, viên chức quản lý làm việc tại tổ chức khoa học và công nghệ công lập được tham gia thành lập, quản lý, điều hành doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu; bổ sung quy định về miễn trừ trách nhiệm khi xảy ra rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

Quy định nguyên tắc về áp dụng khoán chi đối với nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước.

Quy định nguyên tắc kinh phí nhà nước cấp cho nhiệm vụ khoa học và công nghệ thông qua quỹ... về ưu đãi thuế cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Ở nội dung về chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết quy định hoạt động chuyển đổi số quốc gia, gồm: Nền tảng số dùng chung, chỉ định thầu cho các gói thầu.

Hoạt động phát triển hạ tầng số, gồm: Hạ tầng 5G, cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển, thí điểm dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp.

Ngân sách trung ương hỗ trợ để xây dựng nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ.

Nghị quyết quy định người đứng đầu cơ quan, đơn vị; cán bộ, công chức, viên chức tham gia xây dựng, ban hành các cơ chế, chính sách quy định nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được xem xét loại trừ, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm nếu xảy ra rủi ro.

Đề nghị làm rõ việc chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Theo đó, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu, giải trình, làm rõ một số vấn đề.

Về cơ chế tự chủ của tổ chức khoa học và công nghệ công lập (Điều 4), làm rõ nội hàm của quy định “được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ở mức độ cao nhất” để thống nhất cách hiểu.

Về việc thành lập, điều hành doanh nghiệp từ kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ (Điều 5), Ủy ban đề nghị làm rõ quy định này có thể phát sinh rủi ro, xung đột lợi ích và thiếu cơ chế kiểm soát tài sản công.

Về chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ (Điều 6), đề nghị làm rõ cơ quan nào quyết định cho tổ chức, cá nhân được miễn trách nhiệm dân sự; cần quy định để xác định được tổ chức, cá nhân đã làm, đã nỗ lực hết sức, đã thực hiện đầy đủ quy trình, quy định nhưng vẫn xảy ra rủi ro.

Về cấp kinh phí từ ngân sách nhà nước để triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ (Điều 7), đề nghị làm rõ quy định này thuộc thẩm quyền của Chính phủ hay của Quốc hội; sự khác nhau giữa quy định này với khoản 2 Điều 60, khoản 3 Điều 61 Luật Khoa học công nghệ.

Về áp dụng khoán chi trong triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước (Điều 8), Ủy ban nhận thấy quy định này là phù hợp với tính chất của hoạt động khoa học công nghệ.

Ủy ban nhất trí với các cơ chế, chính sách trong chuyển đổi số quốc gia. Tuy nhiên, đề nghị nghiên cứu, tiếp thu, giải trình, làm rõ: Về đầu tư, thuê, mua sắm, đấu thầu phục vụ hoạt động chuyển đổi số (Điều 13), đề nghị nghiên cứu giới hạn các dự án, gói thầu cụ thể được áp dụng chỉ định thầu; làm rõ cơ sở quy định thời gian thí điểm về đầu tư, thuê, mua sắm, đấu thầu phục vụ hoạt động chuyển đổi số chỉ áp dụng giai đoạn 2025-2026.

Về hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp tham gia phát triển nhanh hạ tầng mạng 5G (Điều 14), đề nghị có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn hỗ trợ; làm rõ căn cứ quy định mức hỗ trợ; cân nhắc quy định này vì doanh nghiệp có thể tự đầu tư, có thể sử dụng Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích hỗ trợ các doanh nghiệp này.

Về phát triển các tuyến cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển do doanh nghiệp viễn thông Việt Nam tham gia góp vốn hoặc là chủ đầu tư (Điều 15), Ủy ban đề nghị cần có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn.

Về thí điểm thử nghiệm có kiểm soát triển khai dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp (Điều 16) là cần thiết; tuy nhiên, đề nghị cần có cơ chế kiểm tra, giám sát hiệu quả bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Về chính sách hỗ trợ dự án công nghiệp công nghệ số chiến lược có tính chất đặc biệt (Điều 17), Ủy ban đề nghị cân nhắc vì chính sách này hiện đang được quy định ở dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số, để phát huy hiệu quả thì cần có thời gian đủ dài; làm rõ căn cứ xác định mức hỗ trợ tối đa; không quy định tên Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông quân đội trong Nghị quyết; bổ sung quy định đầu tư từ ngân sách trung ương để xây dựng các phòng thí nghiệm bán dẫn dùng chung…