Thành lập đội ngũ tư vấn hiến tặng mô tạng, có chế độ đãi ngộ phù hợp

Đó là một trong những giải pháp được Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn đưa ra tại hội thảo “Tăng cường vai trò truyền thông, vận động hiến tặng mô, tạng từ người hiến sau khi chết/chết não” và buổi tập huấn chuyên đề về tư vấn, vận động hiến tặng mô, tạng tại các bệnh viện được tổ chức ngày 5-3 tại Hà Nội.

16 ca chết não hiến tạng trong 2 tháng đầu năm

Theo báo cáo của Bộ Y tế, sau hơn 30 năm, từ ca ghép thận đầu tiên năm 1992, Việt Nam đã làm chủ công nghệ với hơn 9.500 ca ghép thành công tại 28 bệnh viện trên cả nước. Những ca ghép phức tạp như ghép phổi tại Bệnh viện Phổi trung ương hay ghép tim - gan đồng thời tại Bệnh viện Hữu nghị Việt-Đức cho thấy, trình độ y học Việt Nam tiệm cận thế giới.

Đặc biệt, trong năm 2024, số người bệnh hiến tạng sau khi chết là 41 ca - đây là con số kỷ lục của Việt Nam tính đến thời điểm hiện tại. Riêng 2 tháng đầu năm 2025, có 16 ca chết não hiến tạng, chủ yếu từ Bệnh viện Hữu nghị Việt-Đức.

Dù vậy, nguồn hiến tạng từ người chết/chết não vẫn khan hiếm, trong khi nhu cầu ghép tạng ngày càng tăng. Việt Nam có tỷ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á (hơn 1.000 ca/năm) nhưng tỷ lệ hiến tạng sau chết lại thuộc nhóm thấp nhất thế giới. Hàng nghìn người bệnh vẫn chờ đợi, nhiều người không có cơ hội vì thiếu nguồn hiến.

Tại hội thảo, nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết, nếu số ca hiến tặng tạng tăng cao hơn gấp 3 lần, thì mỗi năm nước ta sẽ tiến hành ghép được khoảng 5.000 ca. Tuy nhiên, nhận thức về đăng ký hiến tạng từ cộng đồng rất hạn chế. Cụ thể, số người đăng ký hiến tạng tăng rất ít trong năm qua, từ 80 nghìn người tăng lên hơn 100 nghìn người, con số này còn quá khiêm tốn so với thế giới. Ngoài ra, số người hiến tạng sau khi chết não ở nước ta hiện đã tăng gấp 3 lần so với trung bình 3 năm trước nhưng còn thấp so với các nước trong khu vực Đông Nam Á.

Bà Nguyễn Thị Kim Tiến cũng chỉ ra bất cập trong công tác điều phối hiến và ghép tạng, đó là danh sách chờ ghép tại các bệnh viện chưa được quan tâm, mở rộng. Do đó, thời gian qua đã có tình trạng quá tải tạng từ người cho chết não nhưng không có người nhận trong khi nhu cầu ghép rất lớn. Một số bệnh viện không biết làm danh sách người bệnh chờ ghép, bệnh nhân cũng chưa biết.

“Công nghệ thông tin trong quản lý đăng ký hiến tạng, danh sách chờ, điều phối ghép tạng, quản lý số liệu hiến và ghép tạng, báo cáo, phản hồi rất hạn chế, chưa được đầu tư. Chưa có đầy đủ quy trình kỹ thuật cho tất cả các tạng, để xây dựng định mức kỹ thuật, xây dựng giá cho các quy trình, bao gồm cả hiến và ghép tạng. Mặt khác, thanh toán từ bảo hiểm y tế cho hiến và ghép tạng còn hạn chế…”, bà Nguyễn Thị Kim Tiến nêu vấn đề.

Xây dựng chương trình đào tạo về tư vấn hiến tạng

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho rằng, hiện nay, chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến tặng mô, tạng từ người chết não, chết tim. Chỉ có một số bệnh viện thành lập được tổ tư vấn, vận động hiến tạng do chưa có chế độ đãi ngộ phù hợp. Công tác truyền thông dù đã được đẩy mạnh nhưng chưa đủ rộng và hiệu quả. Nhiều người dân vẫn e ngại, hiểu biết hạn chế, thậm chí lo ngại về tâm linh, đạo đức.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, ở nhiều nước phát triển, tư vấn hiến tặng mô, tạng tại bệnh viện là một phần quan trọng trong hệ thống y tế. Đội ngũ tư vấn được đào tạo bài bản, hưởng chế độ đãi ngộ hợp lý, giúp gia đình người bệnh hiểu rõ ý nghĩa nhân văn của hiến tạng và đưa ra quyết định đúng đắn. Đây là mô hình Việt Nam cần nghiên cứu, áp dụng phù hợp.

Bên cạnh công tác truyền thông còn cần sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành Y tế, các tổ chức xã hội, tôn giáo và đặc biệt là bệnh viện - nơi tiếp cận trực tiếp với người bệnh.

Để có thể lấp đầy những khoảng trống nói trên, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn đưa ra giải pháp, thứ nhất là Bộ Y tế sẽ nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách cụ thể để hỗ trợ, tạo điều kiện cho các tổ chức, bệnh viện thành lập đội ngũ tư vấn hiến tặng mô, tạng, đảm bảo có chế độ đãi ngộ phù hợp, giúp họ yên tâm công tác.

Cùng với đó, tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có hệ thống hiến tặng mô, tạng phát triển, đồng thời xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu về tư vấn hiến tạng.

Mặt khác, đẩy mạnh công tác truyền thông, tuyên truyền theo hướng đa dạng hóa hình thức, tận dụng các nền tảng công nghệ số, mạng xã hội, các kênh truyền hình, báo chí để lan tỏa thông điệp về hiến tạng, giúp thay đổi nhận thức cộng đồng một cách bền vững.

Ngoài ra, xây dựng mạng lưới kết nối giữa các bệnh viện có thực hiện ghép tạng để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, đồng thời phối hợp với các tổ chức tôn giáo, đoàn thể, nhằm tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hơn trong xã hội.