Tầm vóc thời đại của Đề cương về văn hóa Việt Nam

Hội thảo được tổ chức nhằm tôn vinh, nhận thức rõ hơn về giá trị lịch sử, chính trị, khoa học và tầm vóc thời đại về sự ra đời của Đề cương về văn hóa Việt Nam trong tiến trình phát triển của nền văn hóa và sự nghiệp cách mạng của dân tộc.

Dự và chủ trì hội thảo có các đồng chí: Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Võ Văn Thưởng; Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng; Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cùng lãnh đạo các bộ, ngành trung ương.

Về phía thành phố Hà Nội, dự hội thảo có Phó Bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong cùng lãnh đạo các sở, ngành thành phố.

Giá trị quý báu của nền tảng lý luận

Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng khẳng định giá trị cốt lõi của nền tảng lý luận của Đề cương văn hóa Việt Nam. Đề cương ra đời năm 1943, do đồng chí Tổng Bí thư Trường Chinh khởi thảo, thể hiện tầm nhìn, tư duy chiến lược của Đảng ta về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hóa trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Cùng với lập trường, lý luận khoa học Mác-xít về văn hóa, bản Đề cương còn là sự kế thừa và bổ sung hết sức quan trọng tư tưởng Hồ Chí Minh, Chánh cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt, những chủ trương, đường lối và sự tổng kết thực tiễn lãnh đạo trong lĩnh vực văn hoá của Đảng ta qua các cao trào đấu tranh cách mạng kể từ sau khi thành lập.

Mang sứ mệnh khơi thông những mạch nguồn của văn hóa dân tộc, bản Đề cương đã tạo ra sự thống nhất về nhận thức, tư tưởng văn hóa cho nhân dân, nhất là tầng lớp trí thức, văn nghệ sĩ, cổ vũ lòng tự hào dân tộc, khích lệ tinh thần dấn thân cho cách mạng, thật sự trở thành ngọn đuốc soi đường cho sự phát triển nền văn hóa mới.

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng cho biết, bản Đề cương vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, có cách đặt vấn đề ngắn gọn, nhưng đã trình bày rất nổi bật quan điểm lý luận, thể hiện tầm nhìn xa, trông rộng của một đảng cách mạng về văn hoá khi đảng mới chỉ hơn 13 năm tuổi; khẳng định văn hóa luôn sinh tồn và phát triển trong mối quan hệ biện chứng với kinh tế và chính trị như một quy luật khách quan của mọi thời đại.

Ra đời trong thời điểm có tính chất bước ngoặt của lịch sử, bản Đề cương đã khơi dậy tinh thần yêu nước, thổi bùng lên ngọn lửa quyết tâm của toàn thể dân tộc Việt Nam trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Bên cạnh đó, bản Đề cương đã góp phần hình thành nên những chân lý bất diệt, như: "Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi. Văn hóa lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ", “Văn hóa còn thì dân tộc còn. Văn hóa mất thì dân tộc mất”, xây dựng một nền văn hóa mới “lấy hạnh phúc của đồng bào, của dân tộc làm cơ sở”, “phát triển kinh tế và vǎn hóa, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân”... trở thành kim chỉ nam soi đường, dẫn lối cho dân tộc ta đi qua hai cuộc kháng chiến trường kì, vĩ đại và trong công cuộc kiến thiết, xây dựng nước Việt Nam độc lập, tự do, hạnh phúc sau ngày hòa bình, thống nhất.

Từ chỗ chỉ tập trung vào phạm vi ba lĩnh vực trọng yếu của văn hóa nước nhà mà bản Đề cương nêu ra là tư tưởng, học thuật và nghệ thuật, chúng ta đã đặt ra yêu cầu mới về xây dựng đồng bộ và toàn diện các yếu tố cấu thành nên nền văn hóa, các thành tố, các lĩnh vực văn hóa, từ tư tưởng, đạo đức, lối sống đến môi trường và đời sống văn hóa… Từ yêu cầu thực hiện ba nguyên tắc "dân tộc hóa"; "đại chúng hóa"; "khoa học hóa" trong cuộc vận động văn hoá thời kỳ tiền khởi nghĩa, Ðảng ta đã bổ sung, phát triển thành những thuộc tính “nhân dân”, “nhân văn” và “dân chủ” của nền văn hóa, góp phần xử lý hài hòa nhiều mối quan hệ lớn, phức tạp trong thực tiễn phát triển văn hóa, con người hôm nay.

Tiếp tục khẳng định giá trị nền tảng to lớn của Đề cương văn hóa, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho rằng, quá trình chuyển dịch từ ba nguyên tắc “dân tộc”, “đại chúng”, “khoa học” của nền văn hóa cách mạng cho đến các giá trị tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc của văn hóa Việt Nam trong giai đoạn phát triển đất nước và hội nhập quốc tế cho thấy vị thế và tầm ảnh hưởng của Đề cương về văn hóa Việt Nam.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cũng chỉ ra những một số hạn chế khi vận dụng giá trị và nguyên tắc “dân tộc hóa”, “đại chúng hóa”, “khoa học hóa” vẫn đang tồn tại khiến cho các quan điểm xây dựng văn hóa, trọng tâm là chăm lo con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp chưa được triển khai mạnh mẽ, chưa thực sự thấm sâu trong các tầng lớp nhân dân. Việc quán triệt và thực hiện đường lối, quan điểm của Đảng về phát triển văn hóa và con người có lúc, có nơi chưa đạt yêu cầu đề ra và còn thiếu khoa học, đồng bộ. Sự tham gia của các chủ thể cấp cơ sở, đặc biệt là những người chịu tác động trực tiếp của hệ thống thể chế, chính sách, còn mang tính hình thức. Môi trường văn hóa có lúc, có nơi chưa lành mạnh, có mặt xuống cấp...

Tiếp tục kế thừa, vận dụng những quan điểm cốt lõi của Đề cương

Tại hội thảo, bên cạnh việc khẳng định giá trị to lớn về mặt lý luận của Đề cương về văn hóa Việt Nam, các đại biểu tham gia tham luận cũng đóng góp nhiều ý kiến cho nội dung “Văn hóa con người Việt Nam - Nền tảng tinh thần, động lực, phát triển đất nước trong giai đoạn mới”.

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra vấn đề về sự cần thiết của việc áp dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong phát triển văn hóa. Để phát huy yếu tố văn hóa, con người văn hóa trong thời đại ngày nay thì khoa học công nghệ đóng góp rất lớn để đưa văn hóa hội nhập với thế giới.

Còn theo PGS.TS Lê Thị Bích Hồng, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Văn hóa - Văn nghệ Ban Tuyên giáo Trung ương, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết quan trọng để phát triển văn hóa. Điển hình như Nghị quyết 23-NQ/TƯ khóa X về Tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới đã xác định “Văn học nghệ thuật là lĩnh vực rất quan trọng, đặc biệt tinh tế của văn hóa; là nhu cầu thiết yếu, thể hiện khát vọng chân, thiện, mỹ của con người; là một trong những động lực to lớn trực tiếp góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội và sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam”…

Tại hội nghị, bên cạnh các tham luận còn có hội thảo bàn tròn với sự tham gia của các nhà quản lý văn hóa, chuyên gia các lĩnh vực để bàn về vấn đề phát triển văn hóa con người, đưa văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Tổng kết hội thảo, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định, hội thảo được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến đến 63 điểm cầu của các tỉnh, thành phố trong cả nước với gần 300 đại biểu tham dự trực tiếp và gần 3.200 đại biểu tham dự trực tuyến. Hội thảo đã một lần nữa khẳng định giá trị to lớn của Đề cương về văn hóa Việt Nam trong hành trình giải phóng dân tộc và đổi mới, phát triển đất nước.

Dưới ánh sáng của Đề cương, Đảng, Nhà nước, nhân dân ta, trong đó có đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ đã dày công xây dựng nền văn hóa mới đạt được những thành tựu to lớn toàn diện, nhất là trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, văn học nghệ thuật. Đội ngũ văn nghệ sĩ nước nhà có sự kế thừa và phát huy phẩm chất và phát triển vững chắc qua các thế hệ, đóng vai trò quan trọng để đất nước ta có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế, uy tín quốc tế như hiện nay.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa đánh giá, hội thảo đã phân tích và chỉ rõ quá trình vận dụng, kế thừa, phát huy cốt lõi của Đề cương để hoàn thiện đường lối văn hóa của Đảng trong suốt 80 năm qua. “Định hướng chiến lược của Đề cương nhất là nguyên tắc: Dân tộc hóa, đại chúng hóa, khoa học hóa đã được Đảng ta nhận thức ngày càng sâu sắc và đầy đủ hơn về bản chất ý nghĩa, vai trò và tầm quan trọng của văn hóa trong đời sống xã hội, công cuộc phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng ta khẳng định, văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, đồng thời văn hóa là “sức mạnh nội sinh” quan trọng trong sự phát triển của đất nước. Đảng chủ trương xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thống nhất trong đa dạng của cộng đồng các dân tộc Việt Nam với các đặc trưng cơ bản, đó là: Dân tộc, dân chủ, khoa học và nhân văn…

Đảng ta nhận thức ngày càng toàn diện hơn về con người, khẳng định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng, của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời nhấn mạnh, phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa. Trong xây dựng văn hóa, trọng tâm là chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp. Phát triển hài hòa giữa kinh tế và văn hóa; chú ý đầy đủ đến yếu tố văn hóa và con người trong phát triển kinh tế”, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nêu.

Bên cạnh đó, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương đánh giá, Hội thảo đã tập trung phân tích yêu cầu, nhiệm vụ, khả năng và giải pháp để tiếp tục nghiên cứu, kế thừa phát triển các quan điểm của Đề cương để xây dựng, phát triển văn hóa con người Việt Nam đáp ứng với yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Hội thảo khẳng định cần tiếp tục kế thừa, vận dụng những quan điểm cốt lõi của Đề cương, nhất là ba nguyên tắc: “Dân tộc hóa”, “đại chúng hóa”, “khoa học hóa” để nghiên cứu, tổng kết, làm rõ và sâu sắc hơn nữa nội hàm của mục tiêu xây dựng “nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” trong tình hình mới. Huy động và phát huy hiệu quả các nguồn lực của nhà nước, doanh nghiệp và xã hội, cả trong nước và ngoài nước cho phát triển văn hóa. Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể; trọng tâm là xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có năng lực, có phẩm chất đạo đức, tận tụy, hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân…