Sử dụng vitamin tổng hợp hằng ngày: Cẩn trọng với “dao hai lưỡi”

Đây được coi là một loại thuốc bổ có thể thay thế các chất dinh dưỡng còn thiếu trong bữa ăn hằng ngày, nhưng nếu dùng không đúng cách thì có thể gây hại cho sức khỏe.

Vitamin - dưỡng chất quan trọng

Với vai trò là chất xúc tác, vitamin giúp đồng hóa và biến đổi thức ăn, tạo năng lượng cần cho hoạt động sống của các tế bào trong cơ thể. Do đó, nếu thiếu vitamin sẽ gây ra rối loạn trong cơ thể, dẫn đến một số bệnh nguy hiểm.

Ngoài ra, vitamin còn bảo vệ tế bào khỏi bị tấn công nhờ đặc tính chống lại quá trình ôxy hóa và tham gia bảo vệ cơ thể chống nhiễm trùng, khử độc và sửa chữa các cấu trúc bị tổn thương. Vitamin cũng rất cần thiết cho sự phát triển và tăng trưởng bình thường của cơ thể trẻ nhỏ từ khi còn trong bào thai đến những năm tháng đầu đời.

Khác với vitamin thiên nhiên, các loại vitamin tổng hợp là chế phẩm để bổ sung dinh dưỡng cho cơ thể. Chúng được sản xuất để "bắt chước" cách hoạt động của các vitamin tự nhiên nên có thể tồn tại ở dạng lỏng, viên hoặc bột.

Những người bị suy nhược, thiếu chất, người già và phụ nữ mang thai được khuyến cáo nên bổ sung vitamin tổng hợp theo từng giai đoạn. Có thể kể đến các loại vitamin tổng hợp thường gặp gồm vitamin C, vitamin B, vitamin D và các chất sắt, canxi, kali... Đây cũng là các dưỡng chất quan trọng đối với những người sức khỏe kém, người già và phụ nữ mang thai...

Nhiều người sử dụng viên uống vitamin tổng hợp hằng ngày như một "siêu thực phẩm" giúp bảo vệ sức khỏe, phòng, chống bệnh tật. Thậm chí, không ít người quá kỳ vọng vào vitamin tổng hợp, cho rằng nó có thể giúp con người tránh được bệnh ung thư, tim mạch cũng như các loại bệnh mạn tính khác. Với suy nghĩ vitamin là thuốc "không bổ ngang cũng bổ dọc" nên chị Hoàng Thị Thu Hà (quận Đống Đa, Hà Nội) uống đều đặn hằng ngày, mỗi loại từ 1 - 2 viên, có ngày chị Hà bắt đầu bữa sáng với khoảng... 10 viên vitamin các loại.

Chị Hà cho biết: "Bước vào tuổi U40, tôi nhận thấy cơ thể có nhiều thay đổi như tóc hay rụng, da xấu hơn, sức khỏe cũng kém hơn trước, dễ ốm vặt... Vì vậy, tôi có bổ sung các loại vitamin để làm đẹp da và tăng cường sức đề kháng, như vitamin E, vitamin C, vitamin B... Tôi nghe nói uống đều các loại vitamin này sẽ giúp phòng ngừa các loại bệnh như cao huyết áp, tim mạch, ung thư... Tôi cũng bổ sung thêm canxi và omega giúp cơ xương chắc khỏe, đỡ đau đầu, chóng mặt".

Tuy nhiên, đây là một quan niệm hoàn toàn sai. Vitamin tổng hợp không phải là sự thay thế cho một chế độ ăn uống đầy đủ. Bởi chất dinh dưỡng từ nguồn thực phẩm mang lại nhiều lợi ích hơn những gì mà một viên thuốc mang lại.

Nếu hằng ngày chúng ta có chế độ ăn uống khoa học, ăn đa dạng, đầy đủ các nhóm thực phẩm và sức khỏe tốt, không ốm đau thì cơ thể đã có đủ dưỡng chất cần thiết. Không loại thuốc nào có thể thay thế được thực phẩm.

Đặc biệt, việc dùng vitamin quá liều còn gây hệ lụy xấu cho sức khỏe. Thuốc bổ chỉ mang tính hỗ trợ người ốm chứ không phải thuốc chữa bệnh, nếu lạm dụng có thể gây hậu quả xấu khó lường.

Không nên lạm dụng vitamin tổng hợp “xách tay”

Nắm bắt tâm lý của người tiêu dùng, nhiều cơ sở kinh doanh các loại vitamin tổng hợp của các hãng thực phẩm chức năng của nước ngoài được quảng cáo với nhiều công dụng: Chống lão hóa, tăng cường sự dẻo dai, chống loãng xương... Thị trường xuất hiện đủ thứ, từ loại dùng cho trẻ em cho tới người già, đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi tiền mãn kinh muốn níu giữ thanh xuân.

Tuy nhiên, bên cạnh các sản phẩm có xuất xứ từ Đức, Mỹ, Australia được nhập khẩu chính hãng thì trên thị trường cũng không ít những loại vitamin "xách tay" ẩn chứa hiểm họa khôn lường cho người dùng.

Trên thị trường, các loại vitamin được bày bán khá tự do, người tiêu dùng có thể dễ dàng mua khi cần thiết. Chính vì thế, khá nhiều người tự ý mua về uống để có đủ dưỡng chất cho cơ thể vì nghĩ rằng các loại vitamin đều tốt, uống càng nhiều sẽ càng có lợi. Nhiều người còn cho rằng, dùng vitamin tổng hợp với liều lượng cao hơn mức khuyến nghị sẽ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Song, trên thực tế, việc dư thừa một số vitamin và khoáng chất nhất định có thể gây hại cho cơ thể. Bác sĩ Nguyễn Công Bình, Phó Trưởng khoa Cấp cứu, Bệnh viện Nội tiết Trung ương, cho biết: "Nên tham khảo và xin chỉ định của bác sĩ, để dùng cho phù hợp. Vitamin tổng hợp chỉ tốt và phát huy tối đa tác dụng khi gặp đúng người đúng bệnh, và sẽ gây hại khi bị sử dụng bừa bãi, dù đó là thuốc bổ".

Có một số trường hợp còn không được dùng vitamin tổng hợp. Ví dụ như người đang điều trị bệnh ung thư, có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư thì trước khi dùng nên được tư vấn kỹ bởi vitamin tổng hợp có thể ảnh hưởng đến việc điều trị. Người bệnh đái tháo đường cũng nên thận trọng với viên uống vitamin tổng hợp dùng hằng ngày vì vitamin B3 (có trong thuốc) phân giải glycogen, làm tăng đường huyết...

Bác sĩ Bình cũng bày tỏ sự ái ngại về việc có quá nhiều người tự ý mua về dùng các loại vitamin tổng hợp, và trên thị trường có rất nhiều sản phẩm trôi nổi chưa được kiểm chứng. Khi uống phải những sản phẩm này, nguy cơ độc hại cao, đặc biệt là đối với trẻ em.

Thời gian qua, cơ quan chức năng đã bắt giữ nhiều vụ vi phạm về sản xuất thực phẩm chức năng giả, trong đó có nhiều loại vitamin tổng hợp được làm giả xuất xứ, nguồn gốc với các thành phần nguyên liệu không đảm bảo an toàn. Để bổ sung vitamin cho cơ thể, tốt nhất là nên ăn uống cân bằng, đủ chất, tăng cường ăn rau, trái cây và sinh hoạt lành mạnh, luyện tập thể dục đều đặn, nhất là phụ nữ đang mang bầu, người già và trẻ em. Mọi người dân không nên mua và bổ sung vitamin một cách tùy tiện.

“

Thời điểm uống vitamin tổng hợp

Đối với vitamin tổng hợp, tùy loại tan trong nước hay tan trong dầu mà thời điểm uống có thể khác nhau. Với vitamin tan trong nước thì có thể uống vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày, chỉ lưu ý không uống vitamin C lúc bụng đói để tránh bị đau dạ dày, và nên uống vitamin B vào buổi sáng. Với vitamin tan trong dầu thì tốt nhất nên uống trong hoặc sau bữa ăn.

Nếu dùng vitamin tổng hợp trước khi ngủ thì một số thành phần trong vitamin tổng hợp có thể cản trở giấc ngủ. Vì vậy, nếu khó ngủ, thay vì dùng vitamin trước khi đi ngủ, chúng ta nên thử dùng vào buổi sáng bởi dùng vitamin B6 trước khi đi ngủ có thể làm tăng hưng phấn thần kinh dẫn đến khó ngủ. Ngược lại, nếu dùng vitamin B6 vào ban ngày thì sẽ ít ảnh hưởng hơn đến giấc ngủ. Mức độ melatonin trong cơ thể - một loại hormon có ảnh hưởng trực tiếp đến giấc ngủ - có thể bị ảnh hưởng bởi vitamin B12 khiến cơ thể tỉnh táo hơn.

Ngoài ra, một số nghiên cứu còn cho thấy vitamin D tác động tiêu cực đến giấc ngủ, vì vậy, tốt hơn nên dùng trong ngày. Nếu uống kết hợp một vài loại vitamin tổng hợp khác nhau thì người sử dụng cần chú ý mỗi loại nên uống cách nhau 1 - 2 giờ để tránh tương tác làm giảm khả năng hấp thu.

Những trường hợp sau đây cần dùng vitamin tổng hợp, như bữa ăn không cân bằng; không ngủ đủ; đang mang thai hoặc chuẩn bị có thai; có vấn đề về sức khỏe hoặc bị ốm; bị căng thẳng; không dung nạp lactose; ăn chay; bị trầm cảm...

Nếu chúng ta thuộc một trong các trường hợp trên thì nên được bác sĩ tư vấn để bổ sung vitamin tổng hợp theo nhu cầu của cơ thể. Khi sử dụng, cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn về liều lượng và cách uống nhằm đảm bảo an toàn và phù hợp với nhu cầu của cơ thể.

Dùng quá liều vitamin A, D, E hoặc K có thể gây ra các phản ứng phụ nghiêm trọng. Một số khoáng chất tìm thấy trong vitamin cũng có thể độc nếu dùng quá liều. Các triệu chứng của quá liều vitamin bao gồm táo bón, đau dạ dày, ăn không ngon, tiêu chảy, rụng tóc và cảm giác ngứa ran trong miệng, thay đổi chu kỳ kinh nguyệt, đau đầu nghiêm trọng, đau lưng, đau cơ và khớp...

Thanh Phong