Sông Nhuệ - Nỗi lo khi mùa mưa bão đến!

Vi phạm nhiều, xử lý "khiêm tốn"

Hệ thống thủy lợi sông Nhuệ được người Pháp xây dựng năm 1938. Đây là hệ thống thủy lợi liên tỉnh Hà Nội – Hà Nam. Nhiệm vụ chính của hệ thống là tiêu cho 107.530 ha của toàn bộ lưu vực và tưới cho gần 81.150 ha (nay còn khoảng 53.000 ha).

Ông Nguyễn Quốc Hội, Tổng giám đốc Công ty TNHH một thành viên đầu tư phát triển thủy lợi Sông Nhuệ cho biết, những năm gần đây, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu nên quy hoạch của hệ thống thủy lợi sông Nhuệ có những thay đổi căn bản về tưới và tiêu. Đặc biệt, vào mùa mưa bão, trục chính sông Nhuệ ngoài nhiệm vụ tạo nguồn tiêu cho cả hệ thống còn có một nhiệm vụ rất quan trọng là đường dẫn tiêu cho khu vực nội thành Hà Nội (khu vực phía tây) với diện tích gần 18.190 ha (nằm giữa bờ hữu sông Tô Lịch đến bờ tả sông Đáy. Quan trọng là vậy nhưng lòng sông ngày càng bị bồi lắng, bị thu hẹp bởi rác thải sinh hoạt, phế liệu xây dựng, các công trình xây dựng...

Theo số liệu của Công ty TNHH một thành viên đầu tư phát triển thủy lợi Sông Nhuệ, riêng trong năm 2012, tổng số vụ vi phạm trên trục chính sông Nhuệ thuộc địa bàn Hà Nội và Hà Nam là 210 vụ. Trong đó trên địa bàn thành phố Hà Nội có 169 vụ vi phạm, cụ thể: huyện Từ Liêm xảy ra 64 vụ; huyện Phú Xuyên 26 vụ; huyện Ứng Hòa 24 vụ; quận Hà Đông 19 vụ; huyện Thanh Trì 16 vụ, huyện Thường Tín 14 vụ; huyện Thanh Oai 6 vụ. Trên địa bàn tỉnh Hà Nam tổng số vụ vi phạm 41 vụ.

Cụ thể mức độ vi phạm như sau: 18 vụ vi phạm xây dựng nhà cấp 3 trở lên trên đất không hợp pháp với tổng diện tích 916m2 (Hà Nội 17 vụ, diện tích 880m2; Hà Nam 1 vụ, diện tích 36m2); 46 vụ vi phạm xây nhà cấp 4 thuộc diện đất không hợp pháp, với diện tích 2.176m2 (Hà Nội 37 vụ, diện tích 2.155m2; Hà Nam 9 vụ, diện tích 21m2); 6 vụ vi phạm xây dựng xưởng trên đất không hợp pháp thuộc địa bàn Hà Nội với diện tích 714m2; 40 vụ dựng lều lán trên đất không hợp pháp với tổng diện tích 1232m2 (Hà Nội 33 vụ, diện tích 1.100m2, Hà Nam 7 vụ, diện tích 131m2)... Tuy nhiên, đến tháng 2-2013 mới giải tỏa được 40 vụ vi phạm, trong đó trên địa bàn Hà Nội giải tỏa được 39 vụ; Hà Nam 1 vụ.

Ngoài những vi phạm kể trên, như Báo Hànộimới đã nhiều lần phản ánh, những năm gần đây sông Nhuệ còn đang bị “bức tử” bởi nạn đổ rác thải bừa bãi xuống sông. Khối lượng rác thải ven sông là bao nhiêu, bao nhiêu rác thải đã trôi theo dòng, hoặc lắng đọng xuống lòng sông? Cho đến thời điểm này chưa có đơn vị, cơ quan chức năng nào thống kê, trong khi chính quyền các địa phương làm ngơ, không có biện pháp ngăn chặn.

Vẫn còn nan giải

Chắc hẳn trong tâm trí nhiều người còn nhớ như in trận mưa lũ lịch sử cuối tháng 10, đầu tháng 11 năm 2008. Lúc đó, mới thấy hết được vai trò quan trọng trong việc tiêu thoát nước của sông Nhuệ. Nếu như lòng sông không bị bồi lắng, dòng sông không bị lấn chiếm, thu hẹp thì rõ ràng sức chứa, rồi tốc độ tiêu thoát nước sẽ nhanh hơn, thời gian sống chung với ngập lụt của người dân nội thành và cả ngoại thành Hà Nội sẽ ít hơn. Đâu chỉ có trận mưa lũ lịch sử đó, cuối tháng 8 năm ngoái, do ảnh hưởng của cơn bão số 5, người dân khu vực ngoại thành sinh sống dọc 2 bờ sông Nhuệ lại thêm một lần “nếm mùi” ngập úng cũng bởi một phần do sông Nhuệ tắc nghẽn dòng chảy.

Sau trận mưa lũ lịch sử cuối tháng 10, đầu tháng 11 năm 2008, quy hoạch tiêu của hệ thống sông Nhuệ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 937/QĐ-TTg ngày 1-7-2009. Trên cơ sở đó, thành phố đã xây dựng phương án tiêu hỗ trợ cho nội thành qua hệ thống sông Nhuệ với những giải pháp công trình cụ thể...

Tuy nhiên, về lâu dài, mấu chốt vấn đề là khơi thông dòng chảy cho sông Nhuệ. Thực tế, để giải quyết vấn đề này cần nguồn kinh phí rất lớn dành cho giải tỏa, nạo vét lòng sông. Theo lãnh đạo Công ty TNHH một thành viên đầu tư phát triển thủy lợi Sông Nhuệ, nếu có tiến hành nạo vét dòng sông, nhưng chưa giải tỏa các công trình vi phạm hành lang sông Nhuệ thì cũng không có mặt bằng để chứa hoặc vận chuyển bùn đất.

Tại hội nghị tổng kết công tác phòng, chống lụt bão vừa qua, ông Trần Xuân Việt, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội đánh giá, tình trạng lấn chiếm, bồi lắng trên sông Nhuệ là rất nghiêm trọng. Để xảy ra tình trạng vi phạm, lấn chiếm hành lang sông Nhuệ trách nhiệm chính thuộc về chính quyền các địa phương có sông Nhuệ chảy qua.

Trên thực tế, theo quy định hiện hành, vai trò của đơn vị quản lý, khai thác các công trình thủy lợi chỉ là phát hiện vi phạm, thông báo và phối hợp với chính quyền sở tại để lập biên bản, kịp thời ngăn chặn ngay khi mới phát sinh. Tuy nhiên, hầu hết chính quyền các xã đều buông lỏng quản lý, thậm chí làm ngơ trước những trường hợp vi phạm hành lang sông Nhuệ trên địa bàn mình quản lý, không xử các công trình vi phạm ngay từ đầu cho dù đơn vị quản lý sông Nhuệ có thông báo. Ông Việt đưa ra ví dụ, qua kiểm tra hành lang sông Nhuệ trên địa bàn huyện Từ Liêm, đoàn kiểm tra phát hiện công trình xây dựng nhà kiên cố 3- 4 tầng vi phạm hành lang sông Nhuệ. Hỏi đại diện chính quyền sở tại, vị này bao biện: công trình vi phạm này mới tiến hành xây dựng vài ngày gần đây nên chưa kịp phát hiện để ngăn chặn, trong khi thực tế công trình này đang hoàn thiện.

Cần cương quyết xử lý, giải tỏa những trường hợp vi phạm hành lang sông Nhuệ. Tuy nhiên, với những công trình xây dựng vi phạm đã tồn tại từ trước cần phải có kế hoạch và lộ trình cụ thể. Trước mắt, chính quyền các địa phương nơi có sông Nhuệ chảy qua không để phát sinh thêm trường hợp vi phạm mới, hoặc tái vi phạm sau khi đã giải tỏa. Đã đến lúc, cần nghiêm túc xem xét trách nhiệm của lãnh đạo chính quyền cấp xã nơi sông Nhuệ chảy qua khi để xảy ra vi phạm.