Sớm hoàn thiện Luật Phòng bệnh để kịp thời ứng phó khi dịch bệnh xảy ra

Y tế dự phòng là then chốt

Những năm qua, y tế dự phòng đã giúp khống chế thành công nhiều dịch bệnh nguy hiểm, mới nổi. Tuy nhiên, công tác phòng bệnh hiện vẫn còn nhiều khó khăn, trong đó phải kể đến những hạn chế về nhân lực, vật lực…, đặc biệt là hệ thống chính sách, pháp luật về phòng bệnh không còn bắt kịp tình hình mới và chưa bao gồm các vấn đề phòng bệnh không lây nhiễm.

Chính vì vậy, Bộ Y tế đã đề xuất xây dựng dự án Luật Phòng bệnh mới, nhằm khắc phục những thiếu sót này và tạo hành lang pháp lý vững chắc cho một hệ thống y tế toàn diện.

Theo Bộ Y tế, tỷ lệ chi cho y tế dự phòng trong tổng chi ngân sách nhà nước dành cho y tế tuy tăng dần qua các năm nhưng vẫn chưa đạt 30% so với quy định tại Nghị quyết 18 của Quốc hội và Nghị quyết 20 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, nên không thể đảm bảo thực hiện hiệu quả hoạt động y tế dự phòng nói chung, nhất là Chương trình tiêm chủng mở rộng.

Bên cạnh đó, y tế dự phòng còn nhiều bất cập trong chính sách nhân sự, số hóa ngành Y tế. Mặt khác, mô hình quản lý y tế dự phòng các cấp còn nhiều bất cập, trang thiết bị, cơ sở vật chất đang chưa đáp ứng đúng đủ nhu cầu của xã hội…

Đề cập đến Luật Phòng, chống bệnh truyễn nhiễm, ban hành năm 2007, theo PGS.TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), về cơ bản, Luật hiện hành đã phát huy được tác dụng nhưng vẫn bộc lộ một số hạn chế như công tác công bố dịch - khi nhiều nơi có dịch nhưng không công bố; hay như vấn đề đáp ứng của các địa phương, nhất là trong điều kiện khẩn cấp. Ngoài ra, việc sử dụng sinh phẩm y tế trong công tác phòng bệnh cũng gặp nhiều vướng mắc do quy định chưa rõ ràng và nhất quán tại các văn bản pháp luật hiện hành.

Bên cạnh đó, các vấn đề khác như sức khỏe môi trường, đặc biệt là bệnh không lây nhiễm, sức khỏe tâm thần, dinh dưỡng chưa có luật nào điều chỉnh mà mới chỉ có các chiến lược, văn bản hướng dẫn.

Trong khi hiện nay, các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, tiểu đường, ung thư… là nguyên nhân gây ra 77% tổng số ca tử vong trên toàn quốc. Báo cáo của các bệnh viện cho thấy, 65-75% người bệnh nội trú mắc các bệnh không lây nhiễm.

Cùng với đó, sức khỏe tâm thần cũng đang là một thách thức rất lớn. Mỗi người Việt Nam trung bình có tới 10 năm phải sống với bệnh tật. Điều này ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng sống và làm giảm số năm sống khỏe mạnh.

Có nhiều yếu tố dẫn đến thực trạng này như chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý, sự gia tăng của các yếu tố môi trường, áp lực công việc, xã hội, lối sống thiếu lành mạnh… đã dẫn đến hạn chế phát triển thể lực, tầm vóc người Việt, gia tăng các bệnh không lây nhiễm.

Do đó, việc phòng bệnh cần có các chính sách mạnh mẽ và bao quát hơn, không chỉ phòng bệnh truyền nhiễm mà còn giải quyết vấn đề phòng bệnh không lây nhiễm mà trước đó chưa có luật nào điều chỉnh.

Xây dựng Luật Phòng bệnh, khắc phục những hạn chế

Các chuyên gia y tế nhấn mạnh, trong bối cảnh tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm gia tăng, tình trạng già hóa dân số, Việt Nam cần xây dựng nguồn nhân lực, vật lực, tài lực cho y tế dự phòng đầy đủ, phù hợp với nhu cầu xã hội, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân ngày càng cao.

Nhìn ra thế giới, các nước như Nhật Bản, Hoa Kỳ hay gần hơn là Thái Lan cũng đã sớm hoàn thiện thể chế luật pháp, thực thi các kế hoạch quốc gia toàn diện để phòng ngừa các bệnh không lây nhiễm này. Từ năm 1978, Nhật Bản đã phát động và thực hiện kế hoạch 10 năm về nâng cao sức khỏe; Thái Lan thành lập và duy trì Quỹ Nâng cao sức khỏe; Hoa Kỳ thực hiện bài bản kế hoạch tổng thể “Vì sức khỏe nhân dân” từ năm 1990.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế cũng đề ra nhiều giải pháp để nâng cao năng lực dự phòng về truyền thông, vận động xã hội; nguồn lực; nghiên cứu, theo dõi, giám sát; tăng cường hợp tác quốc tế… Thế nhưng, giải pháp tiên quyết được Bộ Y tế nhấn mạnh, đó chính là hoàn thiện về chính sách, pháp luật và phối hợp liên ngành.

Việc xây dựng Luật Phòng bệnh dự kiến theo hướng kế thừa, chỉnh lý, sửa đổi, bổ sung trên cơ sở các quy định của Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm và bổ sung các quy định về phòng, chống bệnh không lây nhiễm, các rối loạn sức khỏe tâm thần, bảo đảm dinh dưỡng phòng bệnh, dự phòng, bảo vệ sức khỏe trước các yếu tố nguy cơ môi trường, các điều kiện bảo đảm để phòng bệnh…

Đây là việc làm cấp thiết nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và mục tiêu tổng quát mà Chính phủ đã đề ra trong Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới là “Nâng cao sức khỏe cả về thể chất và tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ, chất lượng cuộc sống của người Việt Nam”.