Rau an toàn Vân Nội: Bấp bênh đầu ra

Xã Vân Nội có 7 thôn với trên 3.000 hộ dân thì có trên 80% hộ tham gia sản xuất RAT, còn lại là hoạt động dịch vụ tiêu thụ. Hiện toàn xã có trên 110ha chuyên canh RAT (trên tổng số 360ha đất nông nghiệp) sản xuất 50-60 loại rau, củ các loại; thu nhập bình quân gần 200 triệu đồng/ha, hằng năm cung cấp khoảng trên 2.000 tấn rau sạch cho thị trường. Sản xuất RAT cho thu nhập cao gấp 6-8 lần so với trồng lúa và cao hơn 1,2 lần so với trồng rau thường nên hầu hết nông dân ở đây đều muốn sản xuất RAT. Với kinh nghiệm thâm canh rau từ nhiều năm nên hầu hết nông dân đều tuân thủ nghiêm ngặt những quy tắc sản xuất. Từ năm 1995, nông dân Vân Nội đã đầu tư xây dựng nhà lưới, giếng khoan, bám sát quy trình IPM ứng dụng vào sản xuất RAT và đã được tổ chức FAO và Viện Khoa học - Công nghệ và Môi trường công nhận đạt chuẩn để sản xuất rau sạch. Chị Đỗ Thị Liên, Chủ nhiệm Hợp tác xã RAT Đạo Đức (Vân Nội) cho biết, các HTX ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với các hộ dân, xã viên, chỉ đạo và định hướng sản xuất cho họ. Rau được sản xuất theo sự hướng dẫn, kiểm tra và giám sát của HTX từ giống, phân bón, thuốc trừ sâu, thu hoạch, dán tem sản phẩm để bảo đảm chất lượng, nguồn gốc xuất xứ.

Tuy nhiên, những vấn đề liên quan đến tiêu thụ sản phẩm vẫn là trở ngại lớn trên con đường phát triển của vùng RAT Vân Nội. Hiện toàn xã có 14 HTX và 3 DN bao tiêu sản phẩm, nhưng thực tế hơn 1.600 hộ nông dân sản xuất RAT vẫn phải lo đầu ra cho rau. Khâu liên kết tiêu thụ còn lỏng lẻo, nhiều HTX chỉ hợp đồng miệng với nông dân nên khi giá rau lên hoặc xuống người nông dân thường bị ép giá hoặc bị phá hợp đồng. Ngược lại, người nông dân cũng không giữ uy tín với doanh nghiệp và HTX. Sự liên kết lỏng lẻo này khiến người sản xuất và nhà tiêu thụ đều gặp khó khăn, gây thiệt hại về kinh tế cho cả hai bên. Để tiêu thụ sản phẩm rau sạch, năm 2004, UBND huyện Đông Anh đã xây dựng khu chợ rau Vân Nội nhằm giới thiệu và bán sản phẩm RAT. Chợ Vân Nội nhanh chóng phát triển và trở thành chợ rau đầu mối buôn bán của Hà Nội. Lợi dụng thương hiệu RAT Vân Nội, nông dân các vùng Bắc Giang, Bắc Ninh… đã đem rau về đây bán gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín cho RAT Vân Nội. Bà Nguyễn Thị Hoa, Chi cục trưởng Chi cục BVTV Hà Nội cho biết, nhiều tiểu thương mang rau thường giới thiệu với người mua là RAT Vân Nội. Sự nhập nhèm này khiến người tiêu dùng quay lưng với RAT Vân Nội, có thời điểm RAT xuống giá gấp 2 lần so với trước khi bị lợi dụng thương hiệu. Để khắc phục tình trạng trên và bảo vệ thương hiệu của mình, UBND xã Vân Nội đã ban hành nội quy hoạt động tạm thời của chợ RAT Vân Nội.

Theo quy định, chợ RAT Vân Nội phân thành 2 khu vực, khu vực 1 kinh doanh RAT và khu vực 2 kinh doanh rau thường. Bà Trần Thị Hợp, Phó Chủ tịch UBND xã Vân Nội cho biết, các hộ kinh doanh RAT ở khu vực 1 phải chịu sự quản lý chặt chẽ đầu vào về số lượng, sản lượng, nguồn gốc rau phải được lấy từ 33 đơn vị trong xã được cấp giấy chứng nhận sản xuất RAT. Khu vực 2 hoạt động như một chợ đầu mối rau, với các sản phẩm rau trồng theo quy trình RAT nhưng chưa được cấp phép, hoặc được trồng theo phương pháp truyền thống và rau các địa phương khác chuyển về. Ban quản lý chợ sẽ quản lý chặt chẽ việc vận chuyển rau vào chợ RAT giúp khách hàng dễ phân biệt được sản phẩm. Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Đào Duy Tâm cho rằng, thành phố cần có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp tham gia sản xuất và tiêu thụ RAT thì mới kích thích được doanh nghiệp và người dân đầu tư vào lĩnh vực này. Người tiêu dùng cũng cần nâng cao ý thức khi chọn lựa sản phẩm, nên mua RAT tại các địa chỉ uy tín, có hướng dẫn cụ thể.