Quốc hội thông qua Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi)

Trước khi biểu quyết thông qua, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi).

Về bảo đảm tính thống nhất của dự thảo Luật với hệ thống pháp luật, một số ý kiến đề nghị tiếp tục rà soát các quy định của dự thảo Luật, đặc biệt là các quy định về phân cấp, phân quyền để bảo đảm phù hợp, đồng bộ, thống nhất với các quy định của Hiến pháp, các luật và dự thảo luật trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp này. Đồng thời, cần bổ sung nội dung việc phân cấp, phân quyền phải gắn với kiểm soát quyền lực và chống lạm quyền.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo rà soát các quy định tại dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) với quy định của Hiến pháp, các luật, dự thảo luật có liên quan.

Đối với các quy định về kiểm soát quyền lực trong việc thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp, phân quyền đã được quy định tại khoản 7 và khoản 8 Điều 6, khoản 3 và khoản 4 Điều 8, khoản 3 và khoản 4 Điều 9 và các điều cụ thể về trách nhiệm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ trong dự thảo Luật.

Bên cạnh đó, đổi mới mạnh mẽ cơ chế phân định thẩm quyền, phân cấp, ủy quyền nhằm thực hiện chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu, phát huy tính chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của các cơ quan trong bộ máy nhà nước.

Đồng thời, kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, về thủ tục hành chính, khơi thông nguồn lực cho phát triển, chủ động ứng phó với những biến đổi của tình hình trong nước và quốc tế, vì mục tiêu tăng trưởng, phát triển chung của đất nước, bảo đảm đồng bộ với nội dung tiếp thu, chỉnh lý trong dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Vì thế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho bổ sung một số cơ chế, chính sách mới trong dự thảo Luật.

Trong đó, bổ sung nguyên tắc tại khoản 3 Điều 8: “Cơ quan, người phân cấp có trách nhiệm bảo đảm các điều kiện cần thiết khi quyết định phân cấp, trừ trường hợp cơ quan, tổ chức, đơn vị, người được phân cấp có đề nghị và tự bảo đảm điều kiện thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp”.

Về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Chính phủ (Điều 5); nguyên tắc phân định thẩm quyền (Điều 6), có ý kiến đề nghị nghiên cứu, xem xét bổ sung vào Điều 5 nguyên tắc kết hợp giữa quyền hạn, trách nhiệm của tập thể và cá nhân.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu theo hướng bổ sung nguyên tắc nêu trên tại khoản 3 Điều 5 như sau: “Phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm giữa Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ và chức năng, phạm vi quản lý giữa các Bộ, cơ quan ngang Bộ; bảo đảm nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, đề cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu”.

Có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định bảo đảm nguyên tắc Thủ tướng Chính phủ không quyết định các vấn đề cụ thể thuộc thẩm quyền của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ với tư cách là thành viên Chính phủ đối với ngành, lĩnh vực được phân công quản lý tại khoản 5 Điều 6 vì chưa bảo đảm tường minh, chưa phù hợp với quy định tại điểm c khoản 4 Điều 13 về việc Thủ tướng Chính phủ “quyết định các vấn đề khi còn ý kiến khác nhau giữa các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ”.

Cũng có ý kiến khác đề nghị nghiên cứu bổ sung vào Điều 6 nội dung: “Trong trường hợp cần thiết, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc thẩm quyền của cấp dưới để bảo đảm tính kịp thời, linh hoạt, hiệu quả trong tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn”.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu và chỉnh lý lại khoản 5 Điều 6 cho rõ ràng, bao quát việc phân định thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ và các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ theo phân công của Chính phủ và đáp ứng yêu cầu thực tiễn quản lý như sau:

“Thủ tướng Chính phủ là người đứng đầu Chính phủ; lãnh đạo công tác của Chính phủ và chịu trách nhiệm trước Quốc hội về hoạt động của Chính phủ và những nhiệm vụ được giao, không quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền và trách nhiệm của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ đối với ngành, lĩnh vực theo phân công của Chính phủ; trường hợp cần thiết, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, chính quyền địa phương”.

Về thẩm quyền của Thủ tướng đối với Bộ trưởng không hoàn thành nhiệm vụ, ngoài cơ chế giám sát thông qua bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, dự thảo Luật đã có quy định về trách nhiệm của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ “chịu trách nhiệm cá nhân trước Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ và Quốc hội về ngành, lĩnh vực được phân công quản lý” (khoản 1 Điều 18).

Cùng với đó là thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ trong việc “trình Quốc hội phê chuẩn đề nghị bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ; trong thời gian Quốc hội không họp, trình Chủ tịch nước quyết định tạm đình chỉ công tác của Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ;” (khoản 1 Điều 13) để bảo đảm kiểm soát quyền lực đối với các chức danh này.

Có ý kiến đề nghị bổ sung tại Điều 6 nguyên tắc phối hợp giữa Chính phủ với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy Điều 6 là nguyên tắc phân định thẩm quyền giữa các cơ quan nhà nước, còn việc phối hợp cụ thể giữa Chính phủ với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương đã thể hiện cụ thể tại Điều 12 của dự thảo Luật.