Quan hệ Nga và Ukraine: Lại căng vì khí đốt

Theo bản hợp đồng có thời hạn 10 năm này, xứ Bạch dương bán khí đốt cho Ukraine với giá 450 USD/1.000m3. Mặc dù, Nga đã hạ 30% giá bán khí đốt cho Ukraine sau khi hai nước ký hiệp định gia hạn sự có mặt của Hạm đội Hắc Hải (Nga) tại căn cứ Sevastopol của Ukraine thêm 15 năm (từ 2017 đến 2042), nhưng Kiev cho rằng giá bán hiện tại vẫn là quá cao. Cụ thể, từ quý III-2011, giá khí đốt Nga bán cho Ukraine đã lên tới 354 USD/1.000m3, tăng gần 20% và dự báo giá bán trong quý IV - khi mùa đông về có thể sẽ lên tới 388 USD/1.000m3. Theo một số chuyên gia về khí đốt, nếu tình hình không thay đổi, việc tăng giá này sẽ khiến công ty khí đốt nhà nước Naftogaz của Ukraine bị thâm hụt khoảng 1,5 tỷ USD. Ông Yuri Korolchuk, chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu năng lượng cho biết, Naftogaz trước đây phải đi vay tiền để thanh toán cho Tập đoàn Năng lượng Nga Gazprom, do đó nếu tình trạng này tiếp diễn sẽ dẫn tới phá sản. Hiện tại, Kiev đang yêu cầu Mátxcơva giảm giá khởi điểm xuống 350 USD/1.000m3 mà không thông qua mọi quyết định liên quan.

Dấu hiệu trục trặc về khí đốt giữa Nga và Ukraine đã xuất hiện từ sau cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Nga Dmitri Medvedev và người đồng nhiệm Ukraine Viktor Yanukovych (ngày 11-8) khi hai bên không đạt được một thỏa thuận nào trong lĩnh vực khí đốt. Từ lâu Nga đã thể hiện rõ quan điểm: chỉ có thể giảm giá khí đốt với điều kiện Ukraine gia nhập Liên minh Thuế  quan (Nga - Belarus - Kazarstan) cũng như thành lập xí nghiệp liên doanh Naftogaz - Gazprom. Tuy nhiên, Ukraine kiên quyết từ chối tham gia liên minh thuế quan này và chỉ sẵn sàng thành lập xí nghiệp liên doanh với điều kiện có dự án cụ thể về nâng cấp hệ thống vận chuyển khí đốt.

Ngoài những rắc rối liên quan tới khí đốt, Ukraine còn không bằng lòng trước việc Nga xúc tiến hai dự án xây dựng đường ống dẫn khí đốt qua biển Baltic (dòng chảy phương Bắc) và qua biển Đen (dòng chảy phương Nam), trong khi vẫn phớt lờ đề nghị của Kiev về đầu tư để nâng cấp hệ thống vận chuyển khí đốt quốc gia Ukraine. Vì thế, mới đây Kiev đã tung ra một động thái được cho là bước chuyển khá bất ngờ trong đường lối đối ngoại. Trong một bài báo đăng trên tờ Zerkalo Nedeli ngày 19-8, Tổng thống Viktor Yanukovych không ngần ngại tuyên bố: "Lựa chọn châu Âu là nền tảng chính trị đối ngoại của Ukraine và các giá trị của châu Âu sẽ là cơ sở cho sự phát triển của Ukraine".

Còn về phía Nga, cuộc tập trận chung giữa Ukraine và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) mang tên Sea Breeze (gió biển) hồi tháng 6 vừa qua khiến Mátxcơva không hài lòng với Kiev. Ngoài ra, chuyến thăm hải cảng Ukraine của tuần dương hạm mang tên lửa Monterey của Mỹ và cuộc tiếp xúc giữa quan chức quân sự Ukraine với đại diện NATO bàn thảo về sự có mặt của căn cứ quân sự nước ngoài ở biển Đen cũng làm Điện Kremlin cảm thấy bất an.

Những căng thẳng hiện nay có thể sẽ phủ bóng lên kỳ họp Ủy ban liên chính phủ Nga - Ukraine tới đây tại Mátxcơva. Với những gì đang diễn ra, xem ra cả Mátxcơva lẫn Kiev đều muốn cho "đối thủ" thấy họ sẽ không né tránh một cuộc chiến khí đốt có thể tái diễn giữa hai nước.