Phim Tài liệu Việt đã đổi mới ngoạn mục sau nhiều liên hoan phim

Với mong muốn giới thiệu, giao lưu về văn hóa giữa Việt Nam với các nước Châu Âu, Liên hoan phim Tài liệu Việt Nam - Châu Âu đã được thực hiện trong nhiều năm qua. Năm nay, Liên hoan sẽ diễn ra đồng thời tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Từ ngày 9 đến 18-6 khán giả sẽ được thưởng thức mỗi tối 1 phim tài liệu Việt Nam và 1 phim tài liệu quốc tế. Những bộ phim được trình chiếu đều đã giành giải cao trong các liên hoan trong nước và quốc tế như Oscar, César, Berlin… Đây là hoạt động trong khuôn khổ LHP Tài liệu Châu Âu- Việt Nam lần thứ 8. Hoạt động này đã đem lại điều gì cho các nhà làm phim Tài liệu Việt Nam, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với NSND Nguyễn Như Vũ, quyền Tổng Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Hãng phim Tài liệu và Khoa học trung ương, Trưởng BTC LHP Tài liệu Việt Nam- Châu Âu về vấn đề này.

* Thưa ông, sau 8 lần tổ chức, LHP Tài liệu Việt Nam - Châu Âu lần này có gì mới?

- Hãng phim Tài liệu và Khoa học trung ương rất vinh dự được phối hợp với các tổ chức văn hóa và Đại sứ quán các nước để tổ chức Liên hoan phim tài liệu các nước Châu Âu tại Việt Nam. Qua 7 lần tổ chức trước, Liên hoan có sự đón nhận của khán giả cũng như được dư luận đánh giá là sự kiện văn hóa lớn, có dấu ấn. Chúng tôi ý thức được rằng ở mỗi kỳ liên hoan phim là một dịp giao lưu văn hóa giữa Việt Nam và các nước cho nên trong mỗi kỳ LHP chúng tôi đều cố gắng đổi mới nhằm nâng cao chất lượng các phim phục vụ khán giả.

Chúng tôi đem đến LHP lần này nhiều cái mới so với LHP trước. Tiêu chí là quảng bá văn hóa và đưa những sản phẩm tốt nhất đến khán giả. Như vậy là ngoài việc phim đa dạng về mặt đề tài, văn hóa thì những phim đạt giải cao chúng tôi cũng cố gắng tuyển chọn, kể cả phim trong nước và của các nước Châu Âu. Bằng chứng là khán giả có thể đón nhận và được xem những phim đạt giải cao quốc tế như Oscar, César, Giải Gấu vàng Berlin giành cho phim tài liệu… Còn ở trong nước, chúng tôi có những bộ phim đã trình chiếu tại rạp, tại LHP Việt Nam, LHP quốc tế tại Hà Nội và giải Cánh diều của điện ảnh Việt Nam. Đây là những phim ngay từ đầu chúng tôi đã ý thức được rằng sẽ là sự quảng bá văn hóa rất tốt. Một sự đổi mới rất căn bản là chúng tôi không chỉ chiếu những phim của Hãng phim Tài liệu và Khoa học trung ương mà còn mời đến LHP những phim tài liệu của đồng nghiệp đến từ Đài truyền Việt Nam, từ VTC và cả những phim của sinh viên Trường Đại học Sân khấu điện ảnh đoạt giải cao trong các cuộc thi để trình chiếu trong đợt này.

* Sau các LHP, theo ông, các nhà làm phim Tài liệu Việt Nam đã học được gì từ các nhà làm phim đến từ các quốc gia phát triển và phim Tài liệu Việt Nam đã có thay đổi gì từ phong cách thể hiện đến kỹ thuật…?

- Qua 7 kỳ LHP lần trước chúng tôi học tập, giao lưu cách làm phim của thế giới rất nhiều, cho nên chúng tôi cũng tự đa dạng đầu ra của mình, cố gắng sản xuất những phim có thể đưa ra được rạp. Minh chứng là phim “Chuyện ngày hôm qua” của chúng tôi tháng trước đưa ra rạp đã nhận được sự hưởng ứng của khán giả, đó là một tin mừng. Điều đó cho thấy sự đổi mới của chính Hãng phim Tài liệu khoa học trung ương.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng đổi mới việc chọn đề tài, chọn cách làm phim cho phù hợp, thay đổi độ dài phim và nghiên cứu thị trường.

Trước kia phim Tài liệu chủ yếu phát trên sóng truyền hình nên một phim sẽ có khung chiều dài chuẩn phát sóng truyền hình (30 phút). Bây giờ độ dài mỗi phim của chúng tôi đa dạng hơn, nó có thể đáp ứng được khả năng ra rạp. Hiện nay, có nhiều bộ phim của chúng tôi đạt độ dài trên 30 phút, đạt quy chuẩn kỹ thuật ra rạp về âm thanh, về chất liệu. Ví dụ như phim “Một đất mẹ cho tất cả” của chúng tôi là một phim có thể chia làm 2 tập nhưng độ dài vẫn quá 30 phút. Mặt khác như phim “Thời bao cấp Việt Nam” có 2 tập và mỗi tập có độ dài trên 30 phút, hứa hẹn sẽ là bộ phim hấp dẫn khán giả trong đợt LHP này.

Bên cạnh đó, sau những đợt giao lưu, học tập, chúng tôi rút ra một điều là phim tài liệu của chúng ta vẫn dùng lời nói quá nhiều. Vậy nên qua các cuộc LHP và các lớp đào tạo song hành cùng LHP, chúng tôi có mời các đạo diễn nỗi tiếng tham gia thì đã có nhiều phim đã tiếp cận được những phong cách làm phim mới trên thế giới. Ví dụ như chúng tôi đã cân nhắc rất nhiều trong việc có nên sử dụng lời bình, sử dụng âm nhạc ở trong phim kể cả về mặt độ dài trong phim. Tất cả những phim vượt qua khung này nhằm đảm bảo truyền tải được nội dung và hình thức nghệ thuật đến khans giả một cách tốt nhất. Những phim đổi mới này đều nhận được giải thưởng ở các giải như Cánh diều vàng, Bông sen vàng của Việt Nam.

* Một xu hướng mới là xuất hiện nhiều nhà làm phim tài liệu độc lập với mong muốn đưa phim ra rạp. Trong khi đó thì phim của Hãng phim Tài liệu và Khoa học trung ương vẫn được Nhà nước bao cấp. Liệu điều này có làm cho phim của hãng yếu thế trong cạnh tranh khi đưa đến khán giả hay không, thưa ông?

- Phim tài liệu là một thể loại phim khó làm, khó sản xuất và khó kinh doanh. Có thể nói là hầu như rất khó để thu hồi được vốn mà ai đó bỏ ra để làm phim tài liệu, đó là một sự thực ở trên toàn thế giới chứ không chỉ ở Việt Nam. Chúng tôi – Hãng phim Tài liệu và Khoa học trung ương lại có một sự hạnh phúc nhất định là vẫn được Nhà nước quan tâm, chi tiền để sản xuất phim. Tất nhiên là các đề tài phim của chúng tôi cũng phải nhằm mục đích tuyên truyền theo đường lối của Đảng và Nhà nước, nhưng cách tuyên truyền của chúng tôi không đóng khung như ngày xưa nữa. Các đề tài của chúng tôi ngày càng được mở rộng. Chúng tôi rất tự hào là chúng tôi luôn có một quy trình làm phim tài liệu rất khắt khe, từ ý tưởng đến kịch bản đều có hội đồng kỹ thuật của Hãng thẩm định. Sau đó sẽ được đưa lên Hội đồng thẩm định về kịch bản phim ngắn của quốc gia rồi mới được phép đưa vào sản xuất. Khi sản xuất ra đều có sự tóm tắt thẩm định của các hội đồng rất kĩ lưỡng.

Sự thẩm định này không có gì cản trở sức sáng tạo của các nhà làm phim. Nếu các bạn để ý những phim của chúng tôi gần đây đề cập đến rất nhiều khía cạnh mà trước nay chưa bao giờ được đề cập. Ví dụ như là thăng trầm của lịch sử, những dự án được nâng lên đặt xuống rất nhiều, hoặc có những đề tài về tham nhũng chúng tôi đều đề cập đến… Chúng tôi cũng đã đoạt được giải cao trong LHP Việt Nam và chính nó cũng đã được xuất hiện trong LHP Châu Âu - Việt Nam này. Mong rằng các bạn sẽ chú ý đón xem và thưởng thức.

* Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!