Phim “Hồn Trương Ba da hàng thịt”: Thất vọng !

“Hồn Trương Ba da hàng thịt” là một trong những truyện dân gian hay trong kho tàng dân gian Việt Nam, ngoài phê phán chế độ phong kiến gia trưởng độc đoán, “Hồn Trương Ba da hàng thịt” còn có ý nghĩa xã hội sâu sắccó giá trị cho đến ngày nay “không thểtùy tiện đi ngược lại qui luật”. Nhà viết kịch tài hoa Lưu Quang Vũ đã dựa vào cốt truyện này để viết thành vở kịch nói “Hồn Trương Ba da hàng thịt” và cố đạo diễn NSND Nguyễn Đình Nghi đã dàn dựng cho Nhà hát kịch nói Việt Nam.

Tuy có sửa đổi thêm bớt cho phù hợp với thể loạikịch nói nhưng cả tác giả Lưu Quang Vũ và đạo diễn Nguyễn Đình Nghi đã trung thành với tính tư tưởng của truyện. Vở diễn giành được huy chương vàng tại Hội diễn Sân khấu toàn quốc năm 1990 và là vở kịch nói đầu tiên mang ra nước ngoài công diễn. Các nhà nghiên cứu sân khấu quốc tế đã đánh giá cao giá trị nội dung cũng như nghệ thuật của vở diễn.

Khi Nguyễn Quang Dũng ra một tỉnh miền trungviết kịch bản, một số tờ báo đã viết bài với cái tít gây tò mò đại khái “Đạo diễn Quang Dũng biến mất?”. Khi phim đang quay người ta cũng viết đủ thứ ngoài phim, rồi Nguyễn Quang Dũng còn trả lời phỏng vấn với những lời lẽ cứ như phim “Hồn Trương Ba da hàng thịt” sẽ là bài học cho điện ảnh Việt Nam trong quá khứ và hiện tại. Ai cũng chờ đợi xem “Hồn Trương Ba da hàng thịt” thành phim như ra sao. Thế nhưng khi phim được chiếu người trong giới điện ảnh và cả khán giả từng biết cốt truyện này đặt câu hỏi “Đây là phim của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng nào đó chứ không phải đạo diễn Nguyễn Quang Dũng đã tuyên ngôn”. Hãy bỏ qua những lỗimà kịch bản điện ảnh nhẽ ra không bao giờđược phép phạm phải như cấu trúc tác phẩm, ngôn ngữ điện ảnh, dấu chấm, dấu phẩy... chỉ bàn đến nội dung đã cho thấy sự tùy tiện, bừa bãi. Cảnh Trương Ba đi toa lét, cảnh vợ hàng thịt hôn chồng và sau đó anh này nôn thốc nôn tháo, cảnh Trương Ba vào khách sạn với người tình, quăng đồ lót vào mặt Đế Thích… Không phải vô cớ trong truyện Trương Ba hiền lành thật, hàng thịt thô tục, dân gian có ý của họ, vẫn biết kịch cũng như phim có thể mượn cốt truyện để nói được điều mình muốn nói bằng chất liệu của đời sống mà các tác giả đang sống nhưng nhân vật Trương Ba hay hàng thịt trong phim cho thấy tư duy của Nguyễn Quang Dũng có vấn đề. Thời Pháp thuộc, những loại tiểu thuyếtvới cốt truyện mùi mẫn, loay hoay kiểu “Cô này yêu anh kia nhưng anh lại yêu cô khác, những hành vi tình yêu diễn ra làm cô gái nhìn thấy đau khổ có khi quyên sinh” được gọi là tiểu thuyết ba xu. Nếu cảm thông thì xếp phim “Hồn Trương Ba da hàng thịt” vào loại “ba xu”, còn nặng nề hơn có thể gọi là phim nhảm nhí.

“Hồn Trương Ba da hàng thịt” là bản quyền của người dân Việt Nam, Nguyễn Quang Dũng không có quyền làm anh hàng thịt để băm nát. Bộ VHTT, Hội Vănnghệ dân gian cần phải có ý kiến loại bỏ thứ phim ba xu này ra khỏi đời sống nghệ thuật nước nhà để lớp trẻ không hiểu sai về “Hồn Trương Ba da hàng thịt” vốn tồn tại từ rất lâu trong đời sống văn hóa Việt.

HNM