Nhiều vướng mắc trong việc xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm

Hiệp hội Ngân hàng vừa có báo cáo gửi Ngân hàng Nhà nước, kiến nghị tháo gỡ nhiều vấn đề liên quan đến việc xử lý tài sản bảo đảm, xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng sau khi Nghị quyết số 42/2017/QH14 ngày 21-6-2017 (Nghị quyết 42) của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng hết hiệu lực cuối năm 2023.

Nghị quyết 42 hết hiệu lực từ ngày 1-1-2024 sau hơn một năm thực thi (từ ngày 15-8-2022 đến hết ngày 31-12-2023), quy định về thu giữ tài sản bảo đảm để xử lý nợ xấu của tổ chức tín dụng không được luật hóa đưa vào Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024.

Theo quy định, các tổ chức tín dụng không có quyền thu giữ tài sản bảo đảm, chỉ có thể áp dụng cơ chế khởi kiện ra tòa án, gây khó khăn, chậm trễ, tăng chi phí cho các tổ chức tín dụng trong hoạt động xử lý tài sản bảo đảm.

Thực tế, nhiều khách hàng nắm được quy định tổ chức tín dụng không có quyền thu giữ tài sản bảo đảm, nên cố tình chây ỳ và bất hợp tác với ngân hàng, khiến việc xử lý tài sản bảo đảm của các tổ chức tín dụng khó khăn hơn.

Về việc nhận chính tài sản bảo đảm để thay thế nghĩa vụ trả nợ, Hiệp hội Ngân hàng cho biết, theo quy định, tổ chức tín dụng được phép nhận tài sản bảo đảm để thay thế nghĩa vụ trả nợ và được sở hữu tài sản nhận thay thế nghĩa vụ trả nợ.

Song, việc nhận tài sản bảo đảm thay thế nghĩa vụ trả nợ của các tổ chức tín dụng gặp nhiều vướng mắc, do các cơ quan đăng ký đất đai địa phương có cách hiểu không thống nhất.

Tổ chức tín dụng chỉ được chiếm hữu mà không được chuyển quyền sở hữu tài sản bảo đảm nhận thay thế nghĩa vụ trả nợ hoặc tổ chức tín dụng không thể nhận chuyển nhượng đối với các loại đất không phải là đất thương mại dịch vụ (chẳng hạn như đất ở, đất nông nghiệp…) và phải thực hiện thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất thì mới được chuyển nhượng tài sản cho tổ chức tín dụng.

Ngoài ra, việc xử lý tài sản bảo đảm là tài sản thuộc dự án đầu tư (tài sản gắn liền với đất hoặc quyền sử dụng đất của dự án đầu tư) cũng vướng mắc về thủ tục. Nhiều trường hợp cơ quan đăng ký đất đai từ chối đăng ký biến động quyền sử dụng đất/xác lập quyền sở hữu tài sản…

Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng còn gặp những vướng mắc trong thực tiễn triển khai tại cơ quan quản lý nhà nước, như phía toà án, cơ quan thi hành án.

Hiệp hội Ngân hàng kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét luật hóa các quy định chưa được kế thừa đầy đủ từ Nghị quyết 42, để đảm bảo quyền lợi của tổ chức tín dụng trong quá trình xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu.

Cụ thể, bổ sung quyền thu giữ của tổ chức tín dụng trong trường hợp đã được thỏa thuận tại hợp đồng bảo đảm hoặc trong biên bản thỏa thuận, biên bản làm việc.

Việc luật hóa quy định này là hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự. Đồng thời bổ sung quy định về trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp và cơ quan công an trong việc phối hợp, tạo điều kiện cho tổ chức tín dụng thu giữ tài sản bảo đảm.

Việc bán khoản nợ xấu phát sinh từ tất cả các nghiệp vụ cấp tín dụng mà không chỉ giới hạn ở nghiệp vụ cho vay và bảo lãnh như hiện nay.

Hiệp hội Ngân hàng cũng kiến nghị ban hành quy định cho phép tòa án áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản bảo đảm tại tòa án. Mở rộng phạm vi áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản bảo đảm và tranh chấp tín dụng thay vì chỉ áp dụng đối với “tranh chấp về nghĩa vụ giao tài sản bảo đảm hoặc tranh chấp về quyền xử lý tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu” như Nghị quyết 42 trước đây quy định.