Ngọn lửa không tắt

Mới cách đây 4 ngày, nhà báo lão thành đáng kính của chúng ta còn chống gậy đến dự Đại hội Hội Nhà báo Việt Nam lần thứ 10 tại Cung Hữu nghị ở Thủ đô Hà Nội. Hôm đó, sau khi Đại hội kết thúc thành công, lãnh đạo TP Hà Nội đã tổ chức cuộc gặp thân mật tất cả các đại biểu dự Đại hội. Ngồi cùng bàn tiệc hôm đó là các đồng chí Phạm Quang Nghị, Nguyễn Thế Thảo, Ngô Thị Thanh Hằng cùng các nhà báo Hà Đăng, Thuận Hữu, Trần Bình Minh… Tôi xoa vào cái đầu gối của bác Hữu Thọ vốn bị đau nặng từ mấy năm trước do một tai nạn: "Bác ơi, cái chân của bác dạo này đã đỡ chưa ạ?". Nhà báo Hữu Thọ nắm chặt tay tôi, cười lạc quan: "Đã khá hơn trước rồi". Và câu chuyện của chúng tôi càng lúc càng sôi nổi về những vấn đề thời sự của đời sống báo chí. Niềm vui đan xen bao điều trăn trở.

Trong cuộc đời làm báo và làm công tác tư tưởng, tuyên giáo của mình, tôi không có may mắn được làm cấp dưới trực tiếp của nhà báo Hữu Thọ - nguyên Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, nguyên Trưởng ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương, nhưng thực sự ông đã lặng lẽ in đậm dấu ấn như một người hướng dẫn trực tiếp, như một người thầy đối với bản thân tôi. Đó không chỉ là bằng những bài phóng sự điều tra nổi tiếng về nông nghiệp và nông thôn thời kỳ "tiền đổi mới" mấy chục năm trước đây khi đất nước còn mày mò để tìm kiếm cách thức vượt qua lề lối làm ăn cũ bằng chủ trương khoán hộ. Đó không chỉ là hàng trăm bài báo dưới chuyên mục "Chuyện làm ăn" rất ấn tượng xuất hiện đều đặn trên Báo Nhân dân trong nhiều năm. Đó không chỉ là các tác phẩm báo chí được chọn lọc in trong 20 tập sách của ông, mà một số cuốn trong đó đã trở thành sách gối đầu giường của không ít các nhà báo. Đó còn là phong cách làm báo tận tâm, tận lực, đầy tinh thần dấn thân và sáng tạo; là những cuộc trao đổi, đối thoại nghề nghiệp có lửa của ông với các thế hệ làm báo trên mọi miền đất nước. Nhiều nhà báo trẻ đã không giấu nổi niềm hạnh phúc khi được nhà báo Hữu Thọ tiếp chuyện một cách thân tình, cởi mở và bình đẳng về chuyện đời, chuyện nghề.

Hữu Thọ nổi tiếng trước hết bằng các tác phẩm báo chí. Cái chất Hữu Thọ thể hiện rõ nét trong cách chọn đề tài - vốn là những việc nằm trong trung tâm sự chú ý của dư luận nhưng không dễ lý giải; trong cách phân tích, lập luận, mà ở đó tinh thần đối thoại và tính thuyết phục được đặt lên hàng đầu. Đồng nghiệp ở nhiều thế hệ khác nhau cũng như công chúng báo chí cả nước quý trọng và cảm phục nhà báo Hữu Thọ ở đức tính cần cù, bền bỉ, tinh thần tiên phong, bản lĩnh của người cầm bút, của người lãnh đạo báo chí và của người làm công tác tư tưởng - văn hóa. Phẩm chất nhà báo của ông được thể hiện rõ nét không chỉ khi ông là người cầm bút, không phải chỉ khi ông là tổng biên tập tờ báo lớn nhất nước, mà còn chói sáng ngay cả khi ông làm công tác tư tưởng - tuyên giáo, vốn không dễ vượt qua sự khô khan, giáo điều cứng nhắc. Đó chính là khả năng nắm bắt hơi thở của đời sống xã hội, sự gắn bó mật thiết với nhân dân, cảm nhận được những cái gì là nóng bỏng, bức thiết nhất liên quan trực tiếp đến đời sống của người dân để từ đó lên tiếng một cách có trách nhiệm nhất nhằm tìm cách tháo gỡ.

Khi đã ở cương vị Trưởng ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương, Trợ lý Tổng Bí thư, phẩm chất nhà báo của ông vẫn ngời sáng. Đó là tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, bảo vệ sự thật và công lý. Hữu Thọ nổi tiếng với câu nói "Mắt sáng - Lòng trong - Bút sắc", vốn sau này được lấy làm tên một quyển sách của ông. Cả cuộc đời lao động báo chí của mình, ông đã hành động theo tinh thần đó. Suốt đời học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, Hữu Thọ đã trở thành một trong những tấm gương mẫu mực trong nền báo chí cách mạng Việt Nam đương đại.

Nhà báo Hữu Thọ đã trút hơi thở cuối cùng vào sáng 13-8-2015, hưởng thọ 84 tuổi, khi giới báo chí và nhân dân cả nước đang sống trong những ngày Tháng Tám mùa thu lịch sử. Những ngày này 70 năm trước, Hữu Thọ là một trong những người đã tham gia vào cuộc cách mạng long trời lở đất giành chính quyền về tay nhân dân tại Thủ đô Hà Nội. Cuộc đời của ông trọn vẹn là cuộc đời của một người chiến sĩ cách mạng, cuộc đời của một người cầm bút kiên cường chiến đấu vì lý tưởng cao đẹp, vì hạnh phúc của nhân dân. Cho đến những ngày cuối cùng của cuộc đời, vẫn dồi dào năng lực sáng tạo, khát khao cống hiến, vẫn đau đáu việc nước, việc dân trong trái tim người cộng sản cầm bút Hữu Thọ.

Ông không còn ở trên cõi đời này, nhưng những người làm báo và công chúng báo chí nước nhà như vẫn còn nhìn thấy hình ảnh sống động, ánh mắt sáng, nụ cười đôn hậu, nét mặt đầy suy tư của ông, như vẫn còn nghe thấy giọng nói truyền cảm của ông trong những cuộc đối thoại đầy nhiệt huyết về vận nước, về đời sống của người dân, về công tác xây dựng chỉnh đốn Đảng trước nạn tham nhũng, tệ chạy chức chạy quyền, về sự tha hóa quyền lực (thế lực chính trị, thế lực tài phiệt, thế lực truyền thông), về đạo đức nghề báo, về trách nhiệm xã hội và lương tâm của người cầm bút.

Ông và những nhà báo lão thành nổi tiếng thuộc thế hệ của mình đang khích lệ tinh thần chiến đấu và ngọn lửa cống hiến vì đất nước, vì nhân dân trong các thế hệ những người làm báo Việt Nam hôm nay và mai sau.