Nghịch lý nhà ở

Phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp, công nhân, học sinh sinh viên là một giải pháp góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Ảnh: Linh Ngọc

Nhiều dự án nhà ở, khu đô thị mới tiếp tục được triển khai, bổ sung nguồn cung cho thị trường. Đặc biệt, chủ trương phát triển nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp, công nhân, học sinh - sinh viên bước đầu đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một nghịch lý là giá nhà ở nước ta thuộc nhóm cao nhất thế giới, vượt xa thu nhập bình quân của người lao động. Theo số liệu của Bộ Xây dựng, chỉ số giá nhà/thu nhập của người dân ở Việt Nam từ 24,5 đến 26,6, trong khi ở khu vực Nam Á là 6,25; Đông Á là 4,14; châu Phi là 2,21; châu Âu, Trung Đông và Bắc Mỹ là 6,25; Mỹ Latin và Caribe là 2,38. Nghịch lý này dẫn đến một thực tế là ở nhiều nước trên thế giới, người dân chỉ cần dành bình quân 1/3 thu nhập cho nhà ở thì tại Việt Nam thu nhập dành cho nhà ở tới 80%. Thậm chí, nếu dành 100% thu nhập cho nhà ở, công chức các nước chỉ mất 4-5 năm có thể tạo lập chỗ ở, trong khi công chức Việt Nam mất hàng chục năm.

Lý giải tình trạng trên, Bộ Xây dựng, cơ quan quản lý nhà nước về nhà ở và thị trường BĐS thừa nhận, giá nhà ở mức cao, diễn biến phức tạp, khó kiểm soát là thách thức lớn cho công tác quản lý thị trường, cũng như nỗ lực giải quyết nhà ở cho các đối tượng có thu nhập thấp. Kết quả khảo sát thực tế cho thấy, giá BĐS nói chung, trong đó có giá nhà ở nói riêng tại các đô thị lớn quá cao so với mặt bằng thu nhập của người dân, cũng như vượt quá giá trị thực của BĐS. Bộ Xây dựng cho biết, trong 80 triệu mét vuông nhà xây mới, có 70% là người dân tự xây, chỉ có 30% do doanh nghiệp kinh doanh bán ra thị trường. Đã vậy, cơ cấu hàng hóa lại thiếu cân đối. Nguồn cung loại nhà giá cao (nhất là các chung cư cao cấp) có thời điểm được đầu tư xây dựng ồ ạt theo trào lưu của thị trường. Dĩ nhiên, mức giá của loại nhà này không phù hợp với số đông người dân, những người có nhu cầu ở thực, mà hướng đến nhóm nhỏ người có nhiều tiền. Đến nay, thị trường căn hộ cao cấp bão hòa, nhà xây nhiều trong khi nhu cầu có khả năng thanh toán thực tế thấp, dẫn đến dư thừa, trong khi nguồn cung nhà giá thấp lại quá thiếu, nhất là loại hình nhà ở cho thuê.

Đặc biệt, góp phần vào việc đẩy giá nhà ở lên cao là hiện tượng đầu cơ, làm giá và tâm lý mua bán theo tin đồn, tâm lý đám đông diễn ra phổ biến làm cho thị trường đã lộn xộn càng thêm méo mó. Tại Hà Nội, "cơn sốt" đất khu vực phía tây hồi đầu năm 2010 và ở Sóc Sơn, Đông Anh tháng 3 vừa qua là ví dụ điển hình cho hiện tượng đầu cơ. Cũng có thể nhận rõ hiện tượng đầu cơ qua tình trạng biệt thự, nhà liền kề tại các khu đô thị mới bỏ trống, không người ở. Thậm chí, qua kiểm tra tại 18 dự án khu đô thị tại Hà Nội, có dự án 100% nhà biệt thự bỏ không, chưa sử dụng, ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế, gây lãng phí lớn tài nguyên đất và tiền của.

Để xảy ra tình trạng này có trách nhiệm của cơ quan quản lý trong việc cấp phép phát triển dự án dễ dãi, thậm chí cấp phép dự án nhà ở với quy mô lớn tại những nơi chưa có hạ tầng kỹ thuật - xã hội đủ để phục vụ cho những nhu cầu tối thiểu về nơi ở. Các dự án phân lô, huy động vốn tràn lan không có biện pháp kiểm soát đã tạo nên nguồn cung ảo trên giấy, gây nhiễu thông tin trên thị trường. Các doanh nghiệp còn phản ánh rằng những khó khăn trong quá trình giải phóng mặt bằng, thủ tục lập dự án và có nhiều chi phí "ngầm" trong quá trình làm dự án cũng là một nguyên nhân khiến cho giá thành sản phẩm bị đội lên so với giá trị thực.