Nghệ sĩ ưu tú Nguyễn Hồ Thủy Tiên: Sáng tạo cùng rối dây ''Made in Vietnam''

1. Nghệ sĩ Nguyễn Hồ Thủy Tiên có thể say sưa nói hàng giờ đồng hồ về nguồn gốc, xuất xứ đến cách làm rối và kỹ thuật để có tiết mục múa rối đẹp mắt. Là người thân thiện, cởi mở nên căn nhà nhỏ của chị ở phố Bạch Mai (Hà Nội) luôn có đông khách đến chơi. Để mọi người biết đến múa rối nhiều hơn, chị thường xuyên đăng tải thông tin, video về múa rối lên trang Facebook cá nhân cũng như kênh YouTube của mình. Chị đã kết nối được với rất nhiều người yêu múa rối ở trong nước cũng như quốc tế. Với chị, cứ có thêm người đến với mình để hiểu, để yêu múa rối là chị cảm thấy hạnh phúc vô bờ.

Thủy Tiên sinh ra trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật khi bố là đạo diễn múa rối Tuấn Khanh còn mẹ là diễn viên múa rối Xuân Hương, và họ đều có nhiều năm gắn bó với Nhà hát Múa rối Việt Nam. Nhưng chính Thủy Tiên là minh chứng rõ nhất cho quan điểm nghệ thuật là bộ môn không có chỗ cho người nhà, người quen, nếu ai không thực sự yêu, đam mê và nỗ lực thì sẽ khó lòng theo được.

“Tôi sinh ra và lớn lên ở khu tập thể Nhà hát Múa rối Việt Nam nên luôn gắn bó với nghệ thuật múa rối. Đó là những hôm xem múa rối từ sáng đến khuya trong cánh gà. Tôi còn thuộc lòng các tiết mục múa rối của bố mẹ, cô, chú trong Nhà hát. Năm 1993, tôi bắt đầu gắn bó với Nhà hát Múa rối Thăng Long. Cô gái 19 tuổi khi ấy mang trong mình hoài bão, những mong làm được điều gì đó cho nghệ thuật múa rối nước nhà” - nữ nghệ sĩ cho biết.

2. Dù công việc biểu diễn múa rối nước chiếm khá nhiều thời gian bởi lịch diễn của Nhà hát hầu như kín cả năm, mỗi ngày luôn có từ 4 - 6 suất diễn, nhưng nghệ sĩ Thủy Tiên luôn đau đáu đam mê tạo hình và độc diễn rối dây. Tạo hình rối, đặc biệt là rối dây, là việc rất khó tại Việt Nam, nhưng nhờ sự tìm tòi học hỏi từ bạn bè quốc tế và từ mạng internet của Thủy Tiên, những con rối dây “Made in Vietnam” ra đời, góp phần không nhỏ trong việc phát triển múa rối, truyền cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ trẻ học hỏi và biểu diễn rối dây.

Với rối dây, rối que, những ngày đầu tập luyện chị cũng gặp không ít khó khăn. Vốn đã quen với sức nặng của rối nước, quen với việc biểu diễn chung với 3 - 4 đồng nghiệp, chị đã loay hoay một thời gian dài để quen với việc chỉ có một mình biểu diễn. Không dễ chút nào, bởi nhiều khi đôi tay cùng lúc điều khiển 2 - 3 con rối, người nghệ sĩ phải thật khéo léo để các dây không rối với nhau.

“Mài sắt” mãi rồi cũng có ngày “nên kim”. Sau một thời gian khổ luyện, Thủy Tiên đã trở thành nữ diễn viên múa rối đầu tiên của Việt Nam có chương trình độc diễn rối cạn tham gia Liên hoan Múa rối thế giới tại Indonesia năm 2013 với 46 nước tham dự. Sau đó, chị liên tiếp được mời tham gia Liên hoan Múa rối thế giới tại Thái Lan, Ai Cập năm 2014, tại Philippines và Malaysia năm 2015. Rồi chị tham gia Liên hoan Múa rối Châu Á - Thái Bình Dương tại Đài Loan (Trung Quốc) năm 2016...

Chị kể, lần đầu tiên đi biểu diễn chị mang theo 16 con rối với mục tiêu học hỏi là chính, nhưng chương trình “Vietnam in Puppet” của chị không chỉ nhận được sự chào đón của bạn bè quốc tế mà còn được Ban tổ chức trao giải “Tạo hình con rối xuất sắc” và giải “Trình diễn độc đáo”. Phải đảm nhận công việc từ đầu tới cuối như là tác giả, đạo diễn, diễn viên rồi kiêm luôn cả điều chỉnh âm thanh, ánh sáng... tất nhiên là rất vất vả, nhưng bù lại là cảm xúc tự hào khi được biểu diễn trước bạn bè quốc tế và được trao giải. Để tạo ấn tượng với bạn bè quốc tế, chị còn mang mây, tre sang rồi trực tiếp làm con rối trước sự chứng kiến của nhiều người.

Năm 2017, tại Liên hoan quốc tế các nhà hát dành cho khán giả trẻ (diễn ra ở Rumani với 29 quốc gia và vùng lãnh thổ đại diện cho 5 châu lục tham gia; đối tượng khán giả mở rộng, từ thanh, thiếu niên cho đến cả những người lớn tuổi), nghệ sĩ Thủy Tiên là đại diện duy nhất của châu Á tham gia biểu diễn. Các đoàn đem đến Liên hoan tiết mục thuộc nhiều loại hình nghệ thuật như xiếc, múa rối, kịch ngắn cho trẻ em... Thủy Tiên tham gia với chương trình “Vietnam in Puppet” biểu diễn rối cạn trên nền nghệ thuật chèo và nhạc dân tộc, và giới thiệu nghệ thuật tạo hình con rối từ mây, tre đan. Với 9 tiết mục độc đáo, ấn tượng, chị được trao giải “Nữ nghệ sĩ xuất sắc nhất”.

“Chuyến đi nào của tôi cũng lỉnh kỉnh hành lý, nhẹ thì 15 - 16kg, nặng thì lên tới 63kg như lần biểu diễn ở Rumani, nhưng niềm vui đọng lại sau mỗi chuyến biểu diễn ấy là sự ngạc nhiên thú vị của khán giả quốc tế trước rối cạn Việt Nam” - chị nhớ lại.

3. Chương trình độc diễn rối cạn của nghệ sĩ Thủy Tiên trong các liên hoan quốc tế thể hiện mong muốn giới thiệu đến bạn bè thế giới về văn hóa, con người, đất nước Việt Nam. Chương trình đã để lại ấn tượng tốt đẹp trong lòng khán giả quốc tế về cách tạo hình con rối mới từ mây, tre Việt Nam cùng cách trình diễn nhiều thể loại rối cạn với duy nhất một nữ nghệ sĩ múa rối trên sân khấu. Khả năng ngoại ngữ tốt của chị góp phần giúp bạn bè quốc tế hiểu sâu hơn về văn hóa và con người Việt Nam. Chị đã được mời làm MC tiếng Anh tại hội thảo múa rối giữa các nước ASEAN tại Philippines năm 2015.

NSƯT Chu Lượng, nguyên Quyền Giám đốc Nhà hát Múa rối Thăng Long khẳng định: “Những tiết mục múa rối cạn của NSƯT Thủy Tiên để lại trong lòng khán giả quốc tế những ấn tượng về nghệ thuật tạo hình rối từ mây, tre đan Việt Nam cũng như một nữ nghệ sĩ có thể độc diễn nhiều thể loại rối cạn trên sân khấu. Nghệ sĩ Thủy Tiên không chỉ mang lại nhiều vinh quang cho ngành rối nói chung và Nhà hát Múa rối Thăng Long nói riêng, mà còn giới thiệu được văn hóa truyền thống Việt Nam với bạn bè quốc tế”.

Khán giả cũng tỏ ra thích thú khi trong các chương trình múa rối cạn của nghệ sĩ Thủy Tiên có sự đồng hành của người con trai của chị, nam nghệ sĩ Tạ Xuân Duy (sinh năm 2004). Tại Liên hoan quốc tế các nhà hát dành cho khán giả trẻ lần thứ 11 tại Rumani, con trai chị vinh dự nhận giải “Nghệ sĩ múa rối trẻ xuất sắc nhất”. Hiện Duy đang học lớp 12 chuyên Sinh tại Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên (Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội).

Mặc dù rối cạn còn gặp nhiều khó khăn nhưng nghệ sĩ Thủy Tiên vẫn bền bỉ giữ nghề. Với đôi bàn tay tài hoa cùng niềm đam mê cháy bỏng, chị cùng những con rối nhỏ xinh độc nhất vô nhị không chỉ mang tới cho khán giả trong và ngoài nước những tiết mục độc đáo mà còn góp phần đưa câu chuyện của văn hóa Việt Nam đến với đông đảo bạn bè trên thế giới. Mong ước của chị là truyền cảm hứng, phát triển múa rối dây ở Việt Nam, mở nhiều lớp dạy tạo hình con rối cho trẻ em để các em tự tạo những con rối đơn giản, qua đó thêm hiểu và yêu nghệ thuật múa rối nước nhà.

NSƯT Nguyễn Hồ Thủy Tiên sinh năm 1974, tốt nghiệp Trường Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội, Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Văn hóa Hà Nội. Chị công tác tại Nhà hát Múa rối Thăng Long từ tháng 8-1993 đến nay. Năm 2015, chị được trao danh hiệu NSƯT.