“Mỹ Lai: Việt Nam, 1968 - Nhìn lại cuộc thảm sát”: Tư liệu phân tích dưới ngòi bút nhà nghiên cứu Mỹ

Mỹ Lai vốn là một làng nhỏ yên bình của huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi. Sáng 16-3-1968, lính Mỹ tràn vào bốn thôn Mỹ Lai 4, Mỹ Khê 4, Bình Tây và Bình Đông của huyện Sơn Tịnh, gần khu vực phi quân sự mà người Mỹ thường gọi là “Pinkville” (Làng Hồng). Ba tiếng sau khi lính Mỹ lùng sục, hơn 500 dân làng không có vũ khí, trong đó chủ yếu là phụ nữ và trẻ em, nhiều trẻ sơ sinh, đã thiệt mạng thảm khốc dưới bàn tay của họ. Vụ thảm sát tàn ác được đặt theo tên của một trong các thôn đó - “thảm sát Mỹ Lai”.

Cuốn sách “Mỹ Lai: Việt Nam, 1968 - Nhìn lại cuộc thảm sát” dày 712 trang, là kết quả của gần một thập niên tìm tòi, nghiên cứu công phu của tác giả, tường trình một cách sinh động và chi tiết về một trong những sự kiện bi thảm nhất trong cuộc can thiệp quân sự của Mỹ tại Việt Nam. 

Trên cơ sở khai thác khối lượng lớn tư liệu có độ tin cậy được tập hợp từ những đánh giá của báo chí, báo cáo của quân đội Mỹ, từ những ghi chép tại tòa án, tài liệu của chính quyền Mỹ, từ những bài phỏng vấn sâu rộng với quân nhân Mỹ, Việt Nam, cũng như những nạn nhân may mắn sống sót sau vụ thảm sát, cuốn sách đã tái hiện cụ thể, sâu sắc và toàn diện về nguyên nhân, diễn biến, hậu quả của vụ thảm sát Mỹ Lai, đồng thời phân tích một cách kỹ lưỡng sự che giấu của chính quyền Mỹ và phản ứng của các bên tham gia chiến dịch. 

Cuốn sách gồm ba phần. Phần I giúp người đọc hiểu được nguyên nhân khiến người dân thôn Mỹ Lai phải gánh chịu nỗi đau tàn bạo khi đó. Phần II tập trung phân tích cụ thể về hậu quả và sự che giấu của chính quyền Mỹ trong cuộc thảm sát Mỹ Lai. Phần III làm rõ “cái giá” mà chính quyền Mỹ phải trả cho tội ác đã gây ra cho người dân Mỹ Lai. 

Ralph B. Levering, cha đẻ của các tác phẩm hay nhất về Chiến tranh lạnh, đã nhận định về “Mỹ Lai: Việt Nam, 1968 - Nhìn lại cuộc thảm sát”: “Là tác phẩm lôi cuốn nhất cho đến nay về thảm sát Mỹ Lai và hậu quả của nó, được nghiên cứu kỹ lưỡng và tỉ mỉ với luận điểm thuyết phục. Đây thực sự là cuốn sách vô cùng xuất sắc - một tài liệu tin cậy chắc chắn phải đọc đối với bất cứ ai quan tâm đến kỷ nguyên Việt Nam cũng như câu chuyện bi kịch của nước Mỹ, những sai lầm khủng khiếp có thể xảy ra trong xung đột vũ trang, bất chấp luật chiến tranh”.