Mua bán sổ tiết kiệm - Liệu có an toàn?

Giao dịch này tưởng chừng đơn giản và an toàn nhưng thực chất vẫn tiềm ẩn những rủi ro pháp lý nếu người mua không nắm rõ thông tin về người bán cũng như các quy định pháp luật liên quan.

Sôi động “chợ” sổ tiết kiệm

Do cần chứng minh tài chính để chuẩn bị đi nước ngoài, chị Quỳnh Hoa (quận Đống Đa) tìm kiếm lời khuyên trên mạng xã hội. Chị rất bất ngờ khi biết đang tồn tại “chợ” sổ tiết kiệm hoạt động khá nhộn nhịp.

Tại một số hội nhóm trên mạng xã hội Facebook, không khó để tìm thấy các bài đăng về chuyển nhượng sổ tiết kiệm ngân hàng. Thậm chí, đã có một nhóm riêng mang tên “Hội chuyển nhượng sổ tiết kiệm ngân hàng” được lập hơn một năm nay, thu hút hơn 4.200 thành viên với các bài đăng liên tục về mua bán sổ tiết kiệm.

Những thông tin kiểu như: “Thứ 5 tuần sau cần nhượng lại sổ 350 triệu lãi 12,1% tại PVcomBank Nguyễn Văn Cừ, Gia Lâm. Sổ gửi 17-2-2023, hạn 17-2-2026”; “Cần chuyển nhượng sổ tiết kiệm tại Ngân hàng HD Bank - Nguyễn An Ninh, Hoàng Mai, Hà Nội. Chi phí chuyển nhượng em sẽ trả”; “Mình cần sang lại sổ tiết kiệm SHB 1 tỷ, hạn 22-5 rút, lãi 5,8%”… xuất hiện dày đặc tại các hội nhóm trên mạng xã hội.

Có nhiều lý do dẫn đến nhu cầu mua bán sổ tiết kiệm hình thành. Chị Phương Lan (quận Thanh Xuân) chia sẻ: “Sổ tiết kiệm của gia đình tôi còn gần 8 tháng nữa mới đến hạn, trong khi tôi đang cần tiền gấp để mua nhà. Nếu rút sổ tiết kiệm ngay thì không còn giữ được mức lãi suất 7,3% ban đầu mà phải về lãi suất không kỳ hạn nên tôi quyết định bán sổ tiết kiệm".

Còn chị Lâm Như (quận Hoàng Mai) sẵn lòng mua lại sổ tiết kiệm mức 200 triệu đồng bởi ngoài lý do vừa túi tiền, nhận được mức lãi suất 4,2%, thì lý do chi nhánh ngân hàng gần nhà và người bán chỉ thu lại 2 tháng tiền lãi là yếu tố khiến chị quyết định giao dịch.

Theo dõi thị trường chuyển nhượng sổ tiết kiệm có thể thấy, nhu cầu mua bán sổ tiết kiệm tăng cao khi mặt bằng lãi suất huy động của các ngân hàng giảm, cả người bán và người mua đều muốn giữ được mức lãi cao hơn trước đó. Các bài đăng về chuyển nhượng sổ tiết kiệm đều công khai thông tin cụ thể về tên ngân hàng, số tiền gửi, lãi suất và kỳ hạn, thậm chí nêu rõ phí chuyển nhượng. Nhiều sổ tiết kiệm được rao bán với số tiền gửi khá cao, có trường hợp lên tới hàng tỷ đồng.

Trước hiện trạng chuyển nhượng sổ tiết kiệm đang diễn ra, nhiều người đang đặt ra câu hỏi về tính pháp lý và độ an toàn khi mua sổ tiết kiệm trên mạng xã hội.

Phòng tránh rủi ro

Thực chất, mua bán sổ tiết kiệm là một cách “lách luật”. Hiện không có quy định về chuyển nhượng sổ tiết kiệm mà chỉ có quy định về chuyển giao quyền sở hữu tiền gửi tiết kiệm.

Luật sư Hoàng Dinh (Văn phòng luật sư Hoàng Hưng - Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho biết: “Điều 14, Thông tư số 48/2018/TT-NHNN ngày 31-12-2018 của Ngân hàng Nhà nước quy định, các tổ chức tín dụng hướng dẫn người gửi tiền thực hiện giao dịch chuyển giao quyền sở hữu tiền gửi tiết kiệm phù hợp với quy định của pháp luật có liên quan”.

Điều 20 Quy chế về tiền gửi tiết kiệm được ban hành kèm theo Quyết định số 1160/2004/QĐ-NHNN ngày 13-9-2004 của Ngân hàng Nhà nước cũng quy định về chuyển quyền sở hữu như sau: “Tổ chức nhận tiền gửi tiết kiệm quy định thủ tục chuyển quyền sở hữu thẻ tiết kiệm phù hợp với các văn bản pháp luật có liên quan”.

Hiện mỗi ngân hàng có quy định riêng về thủ tục chuyển quyền sở hữu tiền tiết kiệm và phí chuyển nhượng dao động 50-100 nghìn đồng tùy theo từng ngân hàng. Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) quy định nguyên tắc thực hiện chuyển quyền sở hữu là: “Chủ sở hữu thẻ tiết kiệm được chuyển quyền sở hữu cho người khác. Bên nhận chuyển quyền thuộc đối tượng được gửi tiền gửi tiết kiệm. Tài khoản tiền gửi tiết kiệm được chuyển quyền có trạng thái hoạt động bình thường”.

Khi thực hiện thủ tục chuyển quyền sở hữu, người gửi tiền và người nhận chuyển quyền phải đến điểm giao dịch của ngân hàng để thực hiện giao dịch, sau đó cán bộ ngân hàng sẽ xác nhận việc chuyển quyền sở hữu, in lại thẻ tiết kiệm mới cho khách hàng.

Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) quy định, người đứng tên trên thẻ tiết kiệm có thể chuyển giao quyền sở hữu toàn bộ tiền gửi tiết kiệm của kỳ gửi tiền hiện hành cho người khác. Thủ tục đăng ký chuyển quyền sở hữu tiền gửi tiết kiệm chỉ được thực hiện tại địa điểm giao dịch đã phát hành thẻ tiết kiệm.

Để bảo đảm quyền và lợi ích của các bên khi thực hiện việc chuyển quyền sở hữu tiền tiết kiệm, các chuyên gia khuyến cáo, người dân phải đến giao dịch tại các trụ sở, chi nhánh, phòng giao dịch của ngân hàng, được ngân hàng xác nhận và hoàn tất thủ tục ghi nhận tên mình trên sổ tiết kiệm.

Luật sư Hoàng Dinh thông tin thêm: “Để tránh rủi ro có thể xảy ra, cần phải xác định tiền tiết kiệm là tài sản chung hay tài sản riêng của người đứng tên trên sổ tiết kiệm. Nếu là tài sản chung trong hôn nhân, khi chuyển quyền sở hữu tiền tiết kiệm phải có sự đồng ý của người còn lại”.

Bên cạnh đó, người dân không nên thực hiện chuyển nhượng sổ tiết kiệm theo hình thức ký hợp đồng ủy quyền nhận tiền vì người ủy quyền có thể đơn phương chấm dứt hợp đồng ủy quyền trước khi đến thời hạn tất toán sổ tiết kiệm hoặc sẽ có những tranh chấp không đáng có từ bên thứ ba liên quan đến việc chuyển quyền sở hữu đó. Như vậy, người nhận chuyển quyền có thể bị lừa đảo hoặc vướng vào các tranh chấp dân sự.