Mâu thuẫn và bế tắc trong quan hệ Nga - Mỹ

Nếu đúng như những gì Bộ Ngoại giao Mỹ công bố cách đây ít hôm, từ hôm nay, ngày 23-8, Washington ngừng cấp tất cả thị thực không di dân cho công dân Nga. Các hoạt động sẽ trở lại bình thường tại thủ đô Mátxcơva vào ngày 1-9, nhưng việc xin thị thực tại các lãnh sự quán Mỹ ở Nga sẽ vẫn bị đình chỉ vô thời hạn. Bản tuyên bố cũng cho biết tất cả cuộc hẹn phỏng vấn đã lên lịch đối với đơn xin thị thực không định cư sẽ bị hủy bỏ. Với thông báo mới nhất này, các công dân Nga muốn tới Mỹ du lịch hoặc công tác từ 1-9 phải đến thủ đô Mátxcơva và không thể làm thủ tục tại các lãnh sự quán của Mỹ ở khu vực khác. Đây được cho là hành động “trả đũa” quyết định giảm số nhân viên ngoại giao mà Nga áp đặt lên Mỹ hồi tháng trước.

Phản ứng trước động thái của Mỹ, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho rằng kế hoạch trên của Nhà Trắng là một âm mưu khuấy động cảm giác “hận thù”, bất mãn trong một bộ phận người Nga, kích động họ phản đối Chính phủ vì đã yêu cầu Mỹ giảm số nhân viên hiện diện ở xứ Bạch dương. Người đứng đầu ngành Ngoại giao Nga nhấn mạnh, Mátxcơva sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng quyết định của Washington.

Hiện tại, chưa biết Nga sẽ phản đòn như thế nào. Song xét đến những gì đang diễn ra, có thể thấy rằng hai quốc gia hàng đầu về vũ khí hạt nhân đang mắc kẹt trong một cuộc khủng hoảng ngoại giao nghiêm trọng. Căng thẳng này bắt đầu kể từ khi chính quyền của Tổng thống Barack Obama bất ngờ ra quyết định tịch thu hai tổ hợp tòa nhà ngoại giao và trục xuất 35 nhà ngoại giao Nga với cáo buộc Điện Kremlin can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống của Mỹ. Cho đến nay, dù Nhà Trắng đã “đổi chủ” nhưng dường như Washington không có ý định dừng lại mà sẽ tiếp tục cuộc chơi “ăn miếng, trả miếng” với điện Kremlin. Ở phía bên kia chiến tuyến, Mátxcơva cũng cứng rắn không kém và luôn nhấn mạnh sẽ theo đuổi đến cùng cuộc đối đầu với “chú Sam”.

Hiện tại, bên cạnh tranh cãi ngoại giao, hai nước đang đối đầu nhau gay gắt về một loạt vấn đề như khủng hoảng Ukraine, cuộc chiến ở Syria, tấn công mạng, lá chắn tên lửa... Vì vậy, những hành động không khoan nhượng giữa hai bên như hiện nay sẽ làm cho mối quan hệ giữa hai cường quốc quan trọng của thế giới tiếp tục tuột dốc. Trước mắt, nguy cơ bất ổn đang hướng tới những hiệp ước về kiểm soát vũ khí hạt nhân mà Nga và Mỹ đã ký với nhau trong quá khứ. Nhiều người lo ngại, cuộc tranh cãi không có hồi kết giữa hai nước có thể dẫn tới việc hủy bỏ những thỏa thuận vẫn được ví như “hòn đá tảng” để bảo đảm an ninh khu vực và toàn cầu. Không phải vô căn cứ mà những quan ngại này được đề cập. Mới đây, truyền thông ở Xứ cờ hoa đã khẳng định, Quốc hội nước này đang chuẩn bị xem xét một loạt văn bản sẽ khiến Lầu Năm Góc vi phạm Hiệp ước Vũ khí Hạt nhân tầm trung (INF) được Mỹ và Nga ký kết năm 1987. Theo đó, Thượng viện Mỹ sẽ sớm có cuộc thảo luận về một dự luật quốc phòng nhằm thông qua khoản ngân sách 65 triệu USD cho mục đích tái sử dụng một loại tên lửa có tầm bắn vào khoảng 500 đến 5.000km. Nhà phân tích chính trị Ilya Kharlamov nhận định, nếu điều này thành hiện thực thì có thể sẽ mang lại “những hậu quả tiêu cực chưa từng thấy”.

Những tác động trên không chỉ hủy hoại lợi ích của cả hai nước mà còn ảnh hưởng lớn tới sự ổn định của thế giới. Nếu xu hướng này tiếp diễn, Nga và Mỹ có thể sẽ phải trả giá như những gì từng diễn ra trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh và mất rất nhiều thời gian để tái khởi động quan hệ song phương.