“Ma trận” thiết bị tiết kiệm điện: Coi chừng hàng rởm

Lạc vào "ma trận"

"Vừa mất tiền, vừa mua bực vào thân" là tâm trạng của anh Đỗ Hữu Phú (phường Bồ Đề, Long Biên, Hà Nội) khi mua phải thiết bị TKĐ rởm. Anh Phú cho biết: "Qua quảng cáo, tôi đã đến phố Nguyễn Lương Bằng (Hà Nội) mua một thiết bị có gắn mác TKĐ 20-30% với giá gần 1,5 triệu đồng. Tận mắt được chứng kiến đồng hồ điện quay chậm lại khi người bán cắm thiết bị này vào ổ điện. Nhưng sau 2 tháng sử dụng, tôi thật sự thất vọng khi thấy số tiền điện hầu như không giảm. Khi hỏi lại người bán hàng thì được trả lời ráo hoảnh là hàng nhập khẩu, không có bảo hành. Đem chuyện này nói với bạn bè thì thấy một vài người cũng rơi vào hoàn cảnh nêu trên". Trong thực tế, cần phải hiểu rằng, mức tiêu thụ điện năng được thể hiện bằng chỉ số cụ thể; thiết bị làm đồng hồ điện quay chậm lại, nếu có, chỉ có thể gọi là thiết bị ăn cắp điện mà thôi.

Nhận định cái gọi là "thiết bị tiết kiệm điện" nói trên, TS Trần Văn Thịnh (ĐH Bách khoa Hà Nội) cho rằng, sở dĩ khi người bán cắm thử vào ổ điện cho khách hàng "mục sở thị" công tơ điện quay chậm lại thì nhiều khả năng thiết bị này được chế tạo để khi cắm vào nguồn điện sẽ tạo ra một luồng điện ngược. Chuyện "tiết kiệm" ở đây chỉ là "bánh vẽ", vì không thể chỉ bằng vài bo mạch, tụ điện, cuộn dây... mà lại giảm được lượng điện tiêu thụ.

Một cuộc khảo sát nhỏ của chúng tôi tại chợ Đồng Xuân, chợ Trời - Hòa Bình, phố Trần Phú, Hai Bà Trưng, Phùng Hưng, Nguyễn Công Trứ... cho thấy các sản phẩm được giới thiệu có tính năng TKĐ rất phong phú về chủng loại, mẫu mã. Chúng được bày bán công khai, khách hàng có thể thoải mái chọn mua. Hầu hết loại hàng hóa này đều có xuất xứ từ các nước láng giềng và hiếm khi có hướng dẫn sử dụng bằng tiếng Việt theo quy định của hàng hóa nhập khẩu khi bày bán trên thị trường. Giá cả của những thiết bị này chênh lệch khá rõ và đáng lưu ý là hàng có gắn các thương hiệu nổi tiếng hầu như vắng bóng.

Theo các chuyên gia, có thể chia các thiết bị được cho là TKĐ bày bán trên thị trường ra làm hai loại. Loại thứ nhất hoạt động theo nguyên lý tích trữ điện năng để dùng khi cần, thực chất là ắc quy tích điện để dùng vào giờ cao điểm. Ở một số nước, điện được bán với giá khác nhau tùy theo từng thời điểm, người ta dùng loại máy này tích lượng điện bán ra lúc giá rẻ để dùng vào lúc giá điện đắt, vì thế giảm được chi phí. Tuy nhiên, loại thiết bị này chưa phù hợp với hộ gia đình ở nước ta vì ngành điện chưa có hình thức phân loại giá điện theo thời điểm. Do đó, không thể gọi đây là thiết bị TKĐ mà chỉ là thiết bị tích trữ điện năng. Loại thứ hai chủ yếu là hàng nhập lậu tiểu ngạch từ biên giới về, có hình dáng nhỏ gọn thường là thiết bị "ăn cắp" điện, không có cơ sở để khẳng định có tính năng TKĐ. Thậm chí, chúng còn tiêu thụ thêm điện năng để thắp sáng chiếc đèn nhỏ mà người tiêu dùng có thể nhìn thấy ở mặt trước của thiết bị. Bên trong lớp vỏ là một điện trở hoặc một tụ điện gắn với một cục xi măng.

Tiết kiệm điện là sử dụng hợp lý

Theo PGS Lê Văn Doanh (ĐH Bách khoa Hà Nội), các thiết bị được quảng cáo trên thị trường có khả năng TKĐ từ 30-40% điện năng - mức rất lớn - để lại sau nó một dấu hỏi. Tất cả những lời quảng cáo cho các thiết bị TKĐ trôi nổi đều không được kiểm chứng vì đến nay, Tổng cục Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng (TĐC) chưa có thông báo về sản phẩm TKĐ kiểu này... Gần đây, Cục Quản lý chất lượng hàng hóa (thuộc TĐC) đã khảo nghiệm một số thiết bị gắn mác TKĐ do Việt Nam, Trung Quốc sản xuất và kết quả là công suất tiêu thụ giảm không đáng kể. Cách TKĐ hiệu quả nhất chính là sử dụng điện hợp lý.

Trên thị trường hiện có nhiều sản phẩm TKĐ, được sản xuất dựa trên sự cải tiến công nghệ được nghiên cứu nhiều năm. Ví dụ như đèn LED thay cho đèn dây tóc, compact; điều hòa, tủ lạnh công nghệ inverter thay điều hòa, tủ lạnh thông thường. Nhưng các thiết bị có khả năng TKĐ này lại có giá ban đầu tương đối cao.

"Đến hẹn lại lên", mùa hè là thời điểm để nở rộ các "chiêu" quảng cáo lừa bịp về thiết bị TKĐ mà người dùng nào cũng có thể bắt gặp trên internet. Mặt khác, có không ít gia đình lại lựa chọn kiểu TKĐ theo lối... tiêu cực là dùng bóng đèn công suất nhỏ, không dám sử dụng điều hòa khiến sức khỏe bị ảnh hưởng như mắt cận, mệt mỏi do nóng, thậm chí để chế độ tủ lạnh quá yếu khiến thực phẩm bị hỏng... Cách TKĐ đơn giản nhất vẫn là tắt các thiết bị điện không cần đến, ngắt chúng ra khỏi nguồn và dùng các loại thiết bị có công suất phù hợp với nhu cầu.