Loại khỏi quy hoạch 463 dự án thủy điện kém hiệu quả

Báo cáo về công tác quy hoạch, xây dựng, vận hành công trình thủy điện gửi Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương cho biết: Theo quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, đến năm 2018 cả nước có 818 dự án thủy điện (DATĐ) với tổng công suất lắp đặt 23.182MW. Trong đó, đã đưa vào khai thác sử dụng 385 DATĐ, đang xây dựng 143 DATĐ và đang nghiên cứu đầu tư 290 DATĐ.

Xét chung trong hệ thống điện quốc gia năm 2017, các DATĐ đang vận hành chiếm tỷ trọng khoảng 40% về công suất lắp đặt và khoảng 42,87% về điện năng, góp phần quan trọng vào việc bảo đảm an ninh năng lượng.

Các dự án có công suất lắp máy trên 30MW hầu hết nằm trên các lưu vực sông chính, lớn đã được Thủ tướng Chính phủ hoặc Bộ Công Thương phê duyệt đã được xây dựng và đi vào vận hành phát điện.

Còn với các DATĐ có công suất bằng hoặc nhỏ hơn 30MW, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã phối hợp với UBND các tỉnh rà soát lại quy hoạch thủy điện và loại khỏi quy hoạch 463 DATĐ chưa có nhà đầu tư quan tâm, hoặc không đáp ứng được các tiêu chí về kinh tế, xã hội, môi trường.

"Hiện nay, Chính phủ chỉ đạo Bộ Công Thương tiếp tục phối hợp với UBND các tỉnh có DATĐ để rà soát, đánh giá công tác quản lý quy hoạch và đầu tư xây dựng các DATĐ và Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp với UBND các tỉnh thực hiện việc này", Bộ Công Thương cho hay.

Đánh giá việc thực hiện vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập hiện nay, Bộ Công Thương nhận định: Trước kia, việc vận hành hồ chứa trong một số trường hợp không tuân thủ đúng quy trình vận hành được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, sự phối hợp giữa các chủ đập và giữa chủ đập với các cơ quan chức năng của địa phương chưa chặt chẽ nên có một số trường hợp xả lũ gây bức xúc dư luận và nhân dân vùng hạ du.

Đến nay, với sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng, công tác vận hành hồ chứa dần đi vào nền nếp, điển hình là trong các đợt lũ lớn năm 2016, 2017, các hồ chứa thủy điện đã phối hợp vận hành theo đúng quy trình vận hành liên hồ, đơn hồ đã đóng vai trò quan trọng trong việc cắt/giảm/làm chậm lũ, bảo đảm an toàn cho vùng hạ du.

Để thực hiện tốt công tác vận hành hồ, quản lý an toàn đập thủy điện, Bộ Công Thương cho biết sẽ tiếp tục rà soát để hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến thủy điện để bảo đảm an toàn, phù hợp với thực tiễn, đặc biệt là phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong việc xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 72/2007/NĐ-CP; xây dựng chương trình để nâng cao năng lực quản lý thủy điện cho cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương; tổ chức thực hiện có hiệu quả dự án sửa chữa và nâng cao an toàn đập vốn vay Ngân hàng Thế giới; thanh, kiểm tra, xử lý theo thẩm quyền hoặc phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền xử lý nghiêm mọi hành vi vi phạm quy định của pháp luật về vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập thủy điện...

Bộ Công Thương tiếp tục chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc các chủ đập thủy điện thực hiện đúng, đầy đủ quy định của pháp luật về vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập thủy điện; tổ chức nghiên cứu, áp dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào công tác kiểm tra, quan trắc đập, quan trắc khí tượng thủy văn, tính toán quá trình lũ… để vận hành công trình thủy điện hiệu quả, an toàn cho công trình và vùng hạ du; phối hợp chặt chẽ với chính quyền và cơ quan có liên quan của địa phương trong công tác vận hành hồ chứa, đặc biệt là vận hành xả lũ.

Nhiều khó khăn trong quản lý an toàn hồ đập

Vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập thủy điện được điều chỉnh bởi các luật: Phòng chống thiên tai, Điện lực, Xây dựng, Thủy lợi… Tuy nhiên vẫn còn một số bất cập. Về mặt kỹ thuật, các yêu cầu liên quan đến vận hành hồ chứa, quản lý an toàn đập thủy điện tương tự như đối với hồ chứa thủy lợi. Tuy nhiên, Luật Thủy lợi hiện hành không có quy định về vận hành và quản lý an toàn đập thủy điện, tạo ra khoảng trống trong công tác vận hành hồ, quản lý an toàn đập các hồ thủy điện.

Một số quy định hiện chưa rõ ràng hoặc chưa có quy định chi tiết thi hành như các quy định về: Xây dựng phương án ứng phó thiên tai, phương án phòng chống thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng, chống thiên tai; lắp đặt hệ thống quan trắc khí tượng thủy văn chuyên dùng theo quy định của pháp luật về; xác định vùng hạ du, bản đồ ngập lụt theo quy định của pháp luật về thủy lợi.

Một số quy định chồng chéo như: Xây dựng phương án ứng phó thiên tai theo quy định của pháp luật về phòng, chống thiên tai và phương án ứng phó thiên tai cho công trình, vùng hạ du đập theo quy định của pháp luật về thủy lợi; báo cáo thông tin về quan trắc khí tượng thủy văn, vận hành hồ chứa theo quy định của pháp luật về khí tượng thủy văn, quản lý an toàn đập...

Công tác quan trắc khí tượng thủy văn đóng vai trò quan trọng trong việc vận hành an toàn, hiệu quả hồ chứa thủy điện và an toàn cho vùng hạ du. Tuy nhiên, hiện nay có sự sai lệch khá lớn giữa bản tin dự báo khí tượng thủy văn với thực tế, làm các chủ đập thủy điện gặp khó khăn trong việc vận hành hồ chứa thủy điện an toàn, hiệu quả.

Về hành lang thoát lũ, hiện chưa có quy định về xác định và quản lý hành lang thoát lũ nên nhiều hộ dân đã xây nhà, công trình và sản xuất nông nghiệp trong hành lang thoát lũ, có những công trình xả lũ chỉ đáp ứng khoảng 30 - 50% lưu lượng xả thiết kế nên đã gây mất an toàn cho vùng hạ du (Đa Nhim, Hòa Bình…).

Để việc vận hành an toàn, hiệu quả công trình thủy điện, theo phân công trách nhiệm các bộ ngành và địa phương, Bộ Công Thương đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì phối hợp với các bộ, ngành liên quan rà soát tổng thể và sửa đổi, bổ sung hoặc đề xuất cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến vận hành hồ chứa và quản lý an toàn đập bảo đảm đầy đủ, chi tiết, khả thi…; trước mắt khẩn trương hoàn thiện trình Chính phủ ban hành Nghị định về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước thay thế Nghị định số 72/2007/NĐ-CP.

Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng lộ trình nâng cao chất lượng, bảo đảm chất lượng các bản tin khí tượng thủy văn sát với thực tế; giao UBND các tỉnh phối hợp với các chủ đập rà soát tổng thể vùng hạ du đập và có biện pháp xử lý, quản lý chặt chẽ hành lang thoát lũ để bảo đảm an toàn cho vùng hạ du khi các hồ chứa thủy điện vận hành xả lũ.