Liên quan tiền bản quyền - Phải hành xử theo luật

Từ lâu, rất nhiều kiến trúc sư phàn nàn các mẫu thiết kế công trình lớn hay thiết kế nhà dân của họ bị sao chép công khai. Chủ nhà chỉ việc dạo quanh thành phố, thấy mẫu nhà nào đẹp rồi thuê người "chép" y nguyên để xây nhà mình. Vì thế, trên các đô thị khắp Việt Nam, có rất nhiều ngôi nhà giống đến cả hoa văn mặt tiền. Lại có tình trạng nhà xuất bản ký hợp đồng với tác giả in 1.000 cuốn nhưng thực tế in tới vài nghìn cuốn mà chỉ trả tiền tác quyền 1.000 bản. Rồi các đầu nậu sách in lậu vô số đầu sách văn học và ngang nhiên bán ra thị trường. Cũng không thiếu cá nhân, doanh nghiệp sử dụng ảnh của các nghệ sĩ nhiếp ảnh in vào tờ rơi quảng cáo sản phẩm mà không hề xin phép tác giả. Thực tế cũng từng xảy ra tranh của các họa sĩ bán chạy bị sao chép vô tội vạ.

Tình trạng vi phạm bản quyền trong lĩnh vực văn học - nghệ thuật diễn ra khá phổ biến, vì sao vậy? Có rất nhiều lý do,thứ nhất là thói quen lâu nay thích "xài chùa", coi các tác phẩm văn học - nghệ thuật là của chung. Thứ hai là tâm lý muốn sống trên lưng tác giả bằng cách lập lờ giữa chương trình thương mại và phi thương mại… Một nghệ sĩ làm công tác quản lý một nhà hát thường xuyên tổ chức các sự kiện âm nhạc khi trả lời phỏng vấn giới truyền thông ngang nhiên tuyên bố: "Các nhạc sĩ thời bao cấp ăn lương nhà nước thì phải sáng tác và họ không có quyền đòi tiền bản quyền nếu các chương trình âm nhạc hiện nay sử dụng bài hát của họ". Hãy xem lại chương về bản quyền trong Bộ luật Dân sự hoặc nghị định hướng dẫn thi hành luật, có điều nào quy định các ca khúc nhạc của nhạc sĩ ăn luơng thời bao cấp không được trả tiền tác quyền không? Thứ ba là lỗi ở chính các tác giả hay người sở hữu hợp pháp. Hầu hết đều đăng ký bản quyền các tác phẩm văn học - nghệ thuật nhưng khi bị xâm phạm thì chỉ ấm ức hay tặc lưỡi cho qua. Họ ngại lao vào kiện cáo vì các thủ tục hành chính phức tạp, họ sợ mất thời gian và có thể không đủ tiền bạc theo kiện. Thứ tư là ngay luật của chúng ta về tiền tác quyền, về thanh tra, xử lý sai phạm vẫn còn kẽ hở nên bị lợi dụng. Cho đến nay, chưa có cá nhân hay đơn vị tổ chức sự kiện sử dụng tác phẩm âm nhạc không trả tiền bản quyền bị đưa ra tòa. Thứ năm là các hội nghề nghiệp cũng chưa tích cực tham gia bảo vệ quyền lợi hội viên khi tiền tác quyền của họ bị xâm phạm…

Dù chuyện vi phạm, sai trái liên quan tiền tác quyền do nhiều nguyên nhân nhưng mọi hành xử phải theo luật. Đây là quy định, là nguyên tắc. Mặt khác, cũng cần nhanh chóng bổ sung hay điều chỉnh các điều khoản chưa phù hợp để luật có đủ sức nặng răn đe các hành vi vi phạm. Chỉ có như vậy mới bảo đảm không còn chuyện cãi vã nhau trên truyền thông về tiền bản quyền âm nhạc nói riêng, tiền bản quyền trong văn học - nghệ thuật nói chung trong tương lai.