Iran tuyên bố là quốc gia hạt nhân: Đường ai nấy đi

Chẳng phải là thông tin mới mẻ và Tehran đã hơn một lần đề cập tới điều này như là lời khẳng định về những bí kíp hạt nhân mà quốc gia Hồi giáo đạt được. Nhưng rõ ràng, động thái từ người đứng đầu chính quyền Iran là lời nhắc nhở đầy ngụ ý rằng, quyết tâm theo đuổi chương trình nguyên tử của Tehran chưa hề suy chuyển trước những giông bão của cấm vận kinh tế và áp lực chính trị từ phương Tây.

Chưa thể yên lòng với những kết quả được đánh giá là không có sự tiến bộ nào sau cuộc đàm phán đầu tiên trong 14 tháng ngừng trệ giữa nhóm P5+1 với Iran hôm 6 và 7-12. Quan điểm cứng rắn từ quốc gia Vùng Vịnh làm không ít người tỏ ra nghi ngờ về khả năng hai bên sẽ tìm thấy điểm tương đồng trong cuộc đối thoại tiếp theo tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ vào cuối tháng 1-2011. Bản thân ông Ahmadinejad cũng không giấu lập trường không nhân nhượng trên bàn đàm phán và sẽ đáp trả "đáng tiếc" với bất kỳ ý định nào nhằm ngăn cản Iran về vấn đề này. Như vậy là, sau bao lần gặp gỡ dang dở, có vẻ như Tehran vẫn kiên quyết theo đuổi công nghệ hạt nhân như một chủ quyền bất di bất dịch trong khi P5+1 khăng khăng không chấp nhận một Iran sở hữu nguyên tử với hoài nghi về thứ vũ khí hủy diệt này. Sự khác biệt cốt lõi đó khiến phương Tây và Iran dường như vẫn đang đi theo hai hướng khác nhau. Do đó, ý định tìm kiếm một khung hợp tác nhằm tạo lối thoát cho những bế tắc bị đặt trước nguy cơ có thể tan vỡ bất kỳ lúc nào nếu cả hai vẫn sử dụng lợi thế riêng để áp đặt luật chơi cho đối phương. Hiện Iran vẫn mải miết cập nhật những công nghệ hạt nhân được khẳng định vì mục đích hòa bình như một thể hiện sự không lùi bước trước sức ép từ nhiều phía. Việc xuất xưởng uranium cô đặc "made in Iran" và làm giàu urani để chế tạo thành những "đĩa" hoặc "viên" năng lượng là thông điệp mà Tehran muốn gửi tới P5+1. Ngược lại, Mỹ và phương Tây chưa có dấu hiệu ngừng sử dụng công cụ cấm vận và trừng phạt nhằm siết chặt vòng vây đối với nước cộng hòa Hồi giáo này. Cùng với chuẩn bị cho vòng đàm phán tiếp theo, chính quyền Tổng thống Mỹ Barack Obama và Liên minh châu Âu (EU) vẫn tiếp tục đưa ra một số biện pháp trừng phạt mới với Iran ngay trong đầu năm 2011. Nhiều phỏng đoán đang tập trung vào khả năng của bước đi kế tiếp là sẽ có thêm các quan chức Iran được bổ sung vào danh sách 8 nhân vật "vi phạm nhân quyền" đã được Washington công bố đầu năm nay. Cũng vì lẽ đó, nhiều nhà phân tích tin rằng, tuyên bố mới nhất của Iran về chương trình hạt nhân là cách kiểm chứng thái độ của Mỹ và đồng minh như một lợi thế trước vòng đối thoại sắp tới.

Hợp tác chứ không phải đối đầu là con đường duy nhất để giải quyết cuộc khủng hoảng hạt nhân dai dẳng của Iran. Lựa chọn đó là tất yếu trong một thế giới mà vũ lực không còn là công cụ hay nhất có thể mang tới một kết cục tốt đẹp cho sự bất đồng. Thế nhưng, quan điểm Iran chỉ hợp tác dựa trên quyền lợi của nước này của Tổng thống Mahmoud Ahmadinejad phản ánh một thực tế là quan hệ giữa P5+1 và Iran vẫn đang vận hành theo kiểu đường ai nấy đi. Không còn cách nào khác, một cơ chế mới dựa trên sự thỏa hiệp là đáp án cho bế tắc hiện nay. Nếu không, quy luật đàm phán sẽ chỉ dừng ở mức lý thuyết khiến hồ sơ Iran được dự báo còn lâu mới có thể khép lại.