“Hồi kết” với căn cứ Futenma

Hơn nửa thế kỷ qua, Okinawa là nơi đồn trú của phần lớn trong tổng số khoảng 47.000 binh lính Mỹ trên xứ Phù Tang. Với Mỹ, các căn cứ quân sự trên đảo Okinawa, đặc biệt Futenma, có vai trò quan trọng trong việc tiếp cận với các "mục tiêu" ở khu vực Đông Bắc Á. Thế nhưng, những căn cứ quân sự này ngày càng vấp phải sự phản đối quyết liệt của người dân xứ Mặt trời mọc. Tokyo và Washington đã từng muốn tiếp tục duy trì căn cứ Futenma ở Okinawa bằng cách di chuyển căn cứ này từ khu vực Ginowan đông dân cư tới vùng duyên hải Nago có ít người sinh sống hơn. Song kế hoạch này cũng không thành hiện thực khi người dân địa phương phản đối với cáo buộc quân đội Mỹ gây nhiều tiếng ồn, ô nhiễm cũng như làm gia tăng hoạt động tội phạm trên hòn đảo cực Nam của Nhật Bản.

Việc chuyển khoảng 8.000 lính thủy đánh bộ Mỹ và 9.000 người phụ thuộc từ Okinawa tới vùng lãnh thổ Guam thuộc Mỹ là nội dung chính trong Hiệp định song phương mà hai nước đã thỏa thuận năm 2006 về tái sắp xếp lực lượng Mỹ tại Nhật Bản. Hiệp định này nêu rõ, Mỹ và Nhật Bản đã nhất trí điều chuyển 8.000 lính thủy đánh bộ của Mỹ tới Guam, đồng thời rút bớt binh sĩ Mỹ tại căn cứ không quân Futenma ở Ginowan tới một số căn cứ khác ở Henoko và Nago. Song, trước mắt, Bộ Quốc phòng Mỹ chỉ mới di chuyển được 4.700 quân từ Okinawa về đảo Guam. Số binh lính còn lại khoảng 3.300 người sẽ được đưa tới các địa điểm khác ở Thái Bình Dương như Hawaii, Australia và Philippines. Dự kiến hai nước sẽ chính thức công bố quyết định chuyển 4.700 lính thủy đánh bộ này tới Guam vào ngày 13-2. Cùng với đó, hai bên còn thảo luận việc trao trả 6 cơ sở huấn luyện cùng toàn bộ khu đất mà quân đội Mỹ đang sử dụng ở phía nam căn cứ không quân Kadena, cũng thuộc tỉnh Okinawa cho Nhật Bản.

Không phải lần đầu tiên vấn đề di chuyển căn cứ không quân Futenma trở thành "phép thử lớn" trong quan hệ Mỹ - Nhật. Trong bài phát biểu về "chính sách mới" tại Quốc hội sau khi nhậm chức hồi tháng 9 năm ngoái, Thủ tướng Yoshihiko Noda đã khẳng định "làm sâu sắc hơn nữa quan hệ đồng minh Nhật - Mỹ", trong đó vấn đề di chuyển căn cứ Futenma tiếp tục là trọng tâm ưu tiên. Khẳng định quan hệ đồng minh Nhật - Mỹ có vai trò quan trọng đối với hòa bình và ổn định tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, trong cuộc gặp cuối tháng 1 vừa qua, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Naoki Tanaka và người đồng cấp Mỹ Leon Panetta một lần nữa nhất trí thực hiện kế hoạch di chuyển căn cứ không quân Futenma từ thành phố Ginowan về thành phố Henoko (đều thuộc tỉnh Okinawa) theo thỏa thuận trước đó giữa hai nước.

Vì thế, quyết định không theo đuổi kế hoạch di chuyển căn cứ Futenma gây tranh cãi từ địa điểm này đến địa điểm khác trong đảo Okinawa như đã thỏa thuận ban đầu giữa hai nước - được đưa ra cuối tuần qua khiến dư luận thế giới quan tâm. Đây không chỉ là cơ hội để Nhật Bản cải thiện quan hệ với Mỹ, vốn bị rạn nứt sau khi cựu Thủ tướng Y.Hatoyama lên nắm quyền đặt trọng tâm ưu tiên xây dựng một chính sách ngoại giao độc lập hơn với Mỹ, mà còn hạn chế được sức ép của dư luận trong nước lên nội các chính phủ. Quyết định này càng có ý nghĩa khi nó được đưa ra ngay sau khi các lực lượng quân sự Nhật Bản và Mỹ liên tiếp tiến hành hai cuộc tập trận giả định từ cuối tháng 1 đến nay nhằm tăng cường khả năng phòng thủ cũng như phản ứng nhanh của quân đội hai nước. Điều đó cho thấy quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật ngày càng trở nên thân thiết hơn, nhất là khi Mỹ đang cần sự ủng hộ của Nhật Bản trong việc gây sức ép để thực hiện các biện pháp trừng phạt Iran.