Giảm tiêu cực phát sinh

Với mong muốn xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, hiện đại, tạo thuận lợi cho người dân, DN, Chính phủ vừa ban hành Nghị định (NĐ) 87/CP quy định một số điều của Luật Hải quan về TTHQĐT đối với hàng hóa xuất nhập khẩu. Với những quy định mới, quy trình khai báo hải quan sẽ thay đổi cơ bản từ phương thức thủ công sang tự động, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và giảm những tiêu cực phát sinh.

Áp dụng thủ tục Hải quan điện tử là một giải pháp quan trọng nhằm rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa cho doanh nghiệp.Ảnh: Linh Tâm

Theo Tổng cục Hải quan, cả nước đã có 21 cục hải quan địa phương, với hơn 50.000 DN đăng ký tham gia TTHQĐT. Những lợi ích do TTHQĐT mang lại được thể hiện rõ. Nếu trước đây, DN phải mất hàng giờ để thông quan hàng hóa thì thực hiện TTHQĐT thời gian thông quan với những lô hàng luồng xanh chỉ mất 3-15 phút, những lô hàng luồng vàng (phải kiểm tra chi tiết hồ sơ) mất 10-60 phút. Tuy nhiên, trong giai đoạn thí điểm TTHQĐT cũng nảy sinh một số vướng mắc. Ba khâu nghiệp vụ gồm: Kiểm tra, đăng ký tờ khai và phân luồng tờ khai trong giai đoạn thí điểm vẫn do công chức hải quan thực hiện thủ công thông qua các nghiệp vụ "kiểm tra sơ bộ" và "kiểm tra phân luồng" nên đã phát sinh nhiều bất cập. Trong một số trường hợp, những khâu nghiệp vụ này đã bị lợi dụng bởi những mục đích cá nhân, dẫn đến tình trạng không bảo đảm tính minh bạch giữa cơ quan hải quan và người khai hải quan. Như vậy, TTHQĐT đã không thể áp dụng trên thực tế, mà chỉ đơn thuần là khai báo điện tử. Nhiều DN phản ánh, khi thực hiện TTHQĐT, giai đoạn từ khi tiếp nhận thông tin khai hải quan đến khi kết thúc khâu phân luồng tờ khai bị kéo dài, không bảo đảm theo "Tuyên ngôn phục vụ khách hàng" của ngành hải quan…

Ghi nhận góp ý của các DN, ngành hải quan đã tham mưu cho cấp có thẩm quyền hoàn thiện và sửa đổi những quy định về TTHQĐT. Cuối tháng 10-2012, NĐ 87/CP đã được Chính phủ ban hành, quy định chi tiết một số điều của Luật Hải quan về TTHQĐT đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thương mại. Theo quy định mới, từ ngày 1-1-2013, người khai hải quan điện tử được quyền khai hải quan 24 giờ/7 ngày trong tuần thay vì chỉ khai báo trong giờ hành chính như thủ tục hải quan thủ công. Nghị định cũng cho phép các khâu tiếp nhận, kiểm tra, đăng ký, phân luồng tờ khai hải quan điện tử được tự động thông qua hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan. So với giai đoạn thí điểm TTHQĐT sẽ được tự động hóa thêm ba khâu gồm: kiểm tra, đăng ký tờ khai và phân luồng tờ khai. Điều này sẽ giúp quy trình khai báo hải quan được thực hiện theo đúng nghĩa tự động hóa, giảm tối đa sự can thiệp trực tiếp của công chức hải quan, qua đó giúp việc thông quan hàng hóa nhanh và thuận tiện hơn.

Từ tháng 9-2012 Cục Hải quan Hải Phòng đã thí điểm "Hệ thống xử lý dữ liệu điện tử". Trong giai đoạn thí điểm TTHQĐT, nhiều bản khai hải quan của DN chưa đáp ứng được yêu cầu, công chức hải quan vẫn phải kiểm tra sơ bộ tờ khai điện tử. Khâu kiểm tra sơ bộ này thường chiếm 1/5-1/2 thời gian thông quan. Thời gian tờ khai nằm ở khâu kiểm tra sơ bộ cũng mất 5-30 phút, có trường hợp kéo dài 1-2 ngày. Sau khi "hệ thống xử lý dữ liệu điện tử" được thí điểm, quy trình khai báo hải quan đã thuận tiện hơn. Khi DN gửi tờ khai điện tử đến hệ thống phần mềm hải quan điện tử, hệ thống này sẽ tự động kiểm tra và cấp số tờ khai. Từ lúc nhấn nút khai báo đến lúc hệ thống hải quan chấp nhận cấp số tờ khai chỉ khoảng 30 giây. Công chức hải quan không phải tham gia vào khâu kiểm tra sơ bộ. Tuy nhiên, DN được lựa chọn thí điểm phải là những đơn vị chấp hành tốt pháp luật hải quan và có lượng hàng hóa xuất nhập khẩu, lượng tờ khai lớn. Theo Cục Hải quan Hải Phòng, từ khi triển khai đến ngày 20-10-2012, có 5.938 tờ khai của 101 DN được cấp số tờ khai tự động, không phải qua khâu kiểm tra sơ bộ. Việc áp dụng đăng ký cấp số tờ khai điện tử tự động là một trong giải pháp quan trọng nhằm rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa cho DN, đồng thời ngăn ngừa những tiêu cực có thể phát sinh trong khâu kiểm tra hồ sơ sơ bộ này.

Với những thay đổi căn bản trong quy trình khai báo hải quan, hoạt động thương mại xuất nhập khẩu, thời gian tới cộng đồng DN, nhà đầu tư sẽ được tạo thuận lợi tối đa, qua đó góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch và nâng cao năng lực cạnh tranh của DN khi tham gia các hoạt động thương mại quốc tế.

Ngành hải quan chủ trương nâng cấp hệ thống thông quan điện tử lên mô hình tiếp nhận tập trung. Với mô hình này, việc tiếp nhận tập trung bảo đảm kiểm tra dữ liệu khai báo hải quan chính xác, nhất quán; xử lý, cấp số tờ khai, phân luồng hàng hóa nhanh và hạn chế tình trạng sai lệch kết quả phân luồng… Việc ứng dụng chữ ký số cũng được ngành hải quan đẩy mạnh trong thời gian tới, vì đây là một trong những biện pháp quan trọng để tăng mức độ an ninh cho dữ liệu và cơ sở pháp lý của hồ sơ hải quan điện tử nhằm hạn chế tình trạng DN cố tình khai nhiều lần để lựa chọn luồng xanh, sửa dữ liệu nhằm làm sai lệch kết quả phân luồng…