Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển

Đồng chí Trần Thanh Mẫn, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội, Trưởng ban Chỉ đạo Diễn đàn phát biểu khai mạc và chỉ đạo Diễn đàn.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Chủ tịch nước Lương Cường và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gửi lẵng hoa chúc mừng.

Tham dự và cùng điều hành Diễn đàn có các Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương - Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo, Trưởng ban Tổ chức Diễn đàn; Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định; Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải; Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh; Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan; Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh.

Lần đầu tiên tổ chức Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, đây là lần đầu tiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát, nhằm đánh giá về hoạt động giám sát của Quốc hội thời gian qua, từ đó có các giải pháp, đề xuất, kiến nghị, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội.

Theo Chủ tịch Quốc hội, thời gian qua, hoạt động giám sát của Quốc hội đã đạt được những kết quả nổi bật. Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về hoạt động giám sát được tăng cường, cơ bản đáp ứng với thực tiễn; sự phối hợp chặt chẽ, kịp thời, hiệu quả giữa các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tòa án nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, Kiểm toán nhà nước, Thanh tra Chính phủ; các bộ, ngành, địa phương...

“Hoạt động chất vấn đã trở thành một hình thức giám sát hiệu quả trong hoạt động của Quốc hội, thu hút sự quan tâm, theo dõi của nhân dân. Nội dung chất vấn đã bám sát thực tiễn, “đúng”, “trúng” những vấn đề “nóng”, bức xúc nổi lên trong xã hội. Đặc biệt, có những vấn đề đã được chất vấn nhưng chưa có chuyển biến hoặc chậm chuyển biến thì tiến hành chất vấn lại”, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ.

Cùng với đó, hoạt động giám sát thể hiện rõ quan điểm đồng hành của Quốc hội với Chính phủ, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc; đồng thời, làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan chịu sự giám sát, để kịp thời điều chỉnh trong chỉ đạo, điều hành, hoàn thiện chính sách, pháp luật.

Công tác dân nguyện được đổi mới thực chất, thường xuyên, công khai, kịp thời, đúng thẩm quyền và quy định pháp luật. Tại phiên họp hằng tháng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thảo luận báo cáo về công tác dân nguyện; Quốc hội tiến hành thảo luận Báo cáo kết quả tiếp công dân, xử lý đơn thư và giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân gửi đến Quốc hội.

Hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật ngày càng thiết thực, hiệu quả, năm sau tốt hơn năm trước; không chỉ báo cáo kết quả giám sát hằng năm, các cơ quan của Quốc hội báo cáo giám sát hằng quý để kịp thời theo dõi, đôn đốc việc ban hành văn bản theo thẩm quyền.

Bên cạnh những kết quả tích cực, Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ ra, thực tế hoạt động giám sát còn những hạn chế, khó khăn, vướng mắc.

Đó là, việc thực hiện các kết luận, kiến nghị giám sát chưa đầy đủ; việc theo dõi, đôn đốc thực hiện các kết luận giám sát chưa thực sự quyết liệt, thường xuyên. Công tác phối hợp giữa hoạt động giám sát của Quốc hội với hoạt động kiểm toán, thanh tra, kiểm tra có lúc chưa thực sự chặt chẽ; chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng, thuận lợi để nhân dân thực hiện quyền giám sát.

Bên cạnh đó, cơ chế, điều kiện bảo đảm cho hoạt động giám sát chưa đáp ứng được yêu cầu. “Đây là những vấn đề cần quan tâm giải quyết, Diễn đàn hôm nay sẽ thảo luận, có giải pháp để phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế”, Chủ tịch Quốc hội nói.

Đồng chí Trần Thanh Mẫn nêu rõ, tại các kỳ họp gần đây của Quốc hội đã ban hành nhiều luật, nghị quyết; cùng với những đổi mới trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trong đó, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho Chính phủ và chính quyền địa phương theo tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm"; yêu cầu quản lý nhà nước khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cũng đặt ra một số vấn đề.

"Điều đó đặt ra yêu cầu hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội phải đi vào thực chất để giám sát luật, nghị định, thông tư xem luật đã ban hành thì nghị định, thông tư có được ban hành kịp thời không, có trúng với quy định của luật không? Đây là vấn đề chúng ta phải làm thường xuyên", Chủ tịch Quốc hội khẳng định và cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu để nghiên cứu, sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XV tới đây, đảm bảo các nghị quyết giám sát được thực hiện nghiêm túc trong thực tiễn.

Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh yêu cầu cần quán triệt tinh thần trong bài phát biểu phiên khai mạc kỳ họp thứ tám, Quốc hội khóa XV, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu rõ: Cần sớm nghiên cứu xác định rõ phương pháp, hình thức giám sát tối cao của Quốc hội phù hợp thực tiễn, tránh trùng dẫm với hoạt động của các cơ quan nhà nước khác gây lãng phí; tiếp tục nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, giải trình, giám sát văn bản pháp luật; chú trọng theo dõi, xem xét, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát.

Với tinh thần đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các diễn giả và đại biểu tham gia trao đổi, thảo luận tập trung, đi thẳng vào các nội dung trọng tâm, đề xuất những giải pháp cụ thể và thiết thực.

Phát huy vai trò là “kênh cảnh báo sớm” đối với các vấn đề lớn của đất nước

Trình bày Chuyên đề 1 về “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”, đồng chí Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho biết: Chuyên đề được tổ chức nhằm nhìn lại một cách toàn diện vai trò, tác động và hiệu quả của hoạt động giám sát trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, từ đó đề xuất các giải pháp đổi mới mạnh mẽ, thiết thực để nâng cao chất lượng giám sát của Quốc hội trong thời gian tới.

Trong thời gian qua, hoạt động giám sát của Quốc hội tiếp tục phát huy vai trò là “kênh cảnh báo sớm” đối với các vấn đề lớn của đất nước. Quốc hội đã tổ chức thành công nhiều chuyên đề giám sát quy mô lớn, có tác động lan tỏa mạnh mẽ. Thông qua các hoạt động giám sát chuyên đề, nhiều kiến nghị đã được cơ quan hữu quan nghiêm túc tiếp thu, qua đó sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện chính sách, pháp luật trên nhiều lĩnh vực, góp phần tháo gỡ khó khăn, khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Những kết quả đạt được đã khẳng định rõ vai trò giám sát tối cao của Quốc hội trong phát triển kinh tế - xã hội. Qua đó, Quốc hội không chỉ thể hiện rõ vai trò kiến tạo, dẫn dắt mà còn củng cố niềm tin của cử tri và nhân dân cả nước.

Mục tiêu của chuyên đề lần này nhằm đánh giá khách quan, toàn diện kết quả hoạt động giám sát trong lĩnh vực kinh tế - xã hội thời gian qua; chỉ rõ những hạn chế, nguyên nhân và rút ra bài học kinh nghiệm có giá trị thực tiễn... Trên cơ sở đó, chuyên đề tập trung đề xuất các giải pháp đổi mới nội dung, phương pháp và cách thức tổ chức thực hiện giám sát theo hướng rõ trọng tâm, sát thực tiễn, xác định rõ trách nhiệm và địa chỉ giám sát, góp phần nâng cao tính kịp thời, chiều sâu và khả năng kiến tạo chính sách trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Tại Diễn đàn, nhiều tham luận, ý kiến đã tập trung thảo luận với những đánh giá sâu sắc, phong phú về hoạt động giám sát của Quốc hội trên nhiều lĩnh vực, khía cạnh.

Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội, công tác giám sát của Quốc hội cần mang tính đồng hành, hỗ trợ, tháo gỡ, không nên chỉ mang tính hậu kiểm như thanh tra, kiểm tra... Hoạt động giám sát phải đồng hành với quá trình thực hiện, giúp phát hiện kịp thời các vướng mắc, từ đó có kiến nghị điều chỉnh...

Trong khi đó, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thúy Anh cho rằng, cần đổi mới quy trình giám sát, nâng cao chất lượng chất vấn giám sát ngân sách và tăng cường giám sát thực thi sau kiến nghị, đồng thời, thúc đẩy phối hợp giữa Quốc hội với các cơ quan Đảng, Chính phủ và đội ngũ chuyên gia nhà khoa học để nâng cao chất lượng tham mưu và phản biện chính sách.

“Công tác giám sát của Quốc hội trong lĩnh vực kinh tế - xã hội là một công cụ lãnh đạo hiệu quả, góp phần trực tiếp vào việc bảo đảm các chủ trương, đường lối của Đảng đi vào cuộc sống và mang hơi thở của cuộc sống và chủ trương, chính sách pháp luật. Trong giai đoạn phát triển mới, yêu cầu đặt ra là tiếp tục đổi mới tư duy, cách làm, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực chất của công tác giám sát, góp phần xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh, phát triển kinh tế - xã hội, đất nước nhanh và bền vững” - đồng chí Nguyễn Thúy Anh nêu rõ.

Trong khi đó, theo ông Phan Đức Hiếu, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, thực tiễn hiện nay cho thấy, khoảng cách giữa chính sách, pháp luật và thực tiễn vẫn còn khá lớn. Đại biểu kiến nghị hoạt động Giám sát chuyên đề của Quốc hội chỉ nên tập trung vào đánh giá tác động của việc thực thi các chính sách, các chương trình hoặc là các luật mà Quốc hội ban hành, xem xét tác động thực tế có đúng như đề ra khi xây dựng văn bản pháp luật không...

Kết thúc phiên chuyên đề thứ nhất, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cảm ơn các chuyên gia, nhà khoa học đã đưa ra nhiều kiến nghị tâm huyết, sâu sắc, tập trung vào 6 nhóm giải pháp cốt lõi để hoạt động giám sát thực sự trở thành công cụ kiến tạo và thúc đẩy phát triển.

Theo đó, tiếp tục đổi mới tư duy lựa chọn nội dung giám sát, tập trung vào những vấn đề lớn, trọng điểm, bức xúc từ thực tiễn, có tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội, đời sống nhân dân và hiệu quả hoạt động của bộ máy sau sáp nhập, tổ chức lại. Trong đó theo tinh thần chỉ đạo tại Hội nghị lần thứ 12 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng vừa qua, cần chú trọng giám sát quá trình thể chế hóa, đẩy nhanh tiến độ sửa đổi Luật Đất đai, Luật Quy hoạch và các luật có liên quan, tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, phát huy nguồn lực và bảo đảm phát triển đồng bộ, bền vững trong bối cảnh mới.

Hai là, nâng cao chất lượng tổ chức và phương pháp giám sát, bảo đảm đi vào chiều sâu; gắn kết chặt chẽ giữa khảo sát thực tế, làm việc trực tiếp với đối tượng giám sát và phân tích dữ liệu khách quan; đồng thời đề cao trách nhiệm giải trình cá nhân của người đứng đầu trong bối cảnh bộ máy tinh gọn hơn, khối lượng công việc ngày càng lớn.

Ba là, hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành trong hoạt động giám sát, tạo sự gắn kết giữa các Ủy ban, các cơ quan của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức liên quan, tránh chồng chéo, phân tán nguồn lực.

Bốn là, tăng cường huy động trí tuệ chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức nghiên cứu độc lập tham gia vào quá trình xây dựng đề cương, phân tích, phản biện và tổng hợp kết quả giám sát.

Năm là, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và cơ sở dữ liệu số trong giám sát, xây dựng hệ thống thông tin thống nhất, liên thông giữa các cơ quan, nâng cao năng lực xử lý, phân tích số liệu, hỗ trợ ra quyết định kịp thời, chính xác và minh bạch.

Sáu là, tiếp tục nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, giải trình, giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Xây dựng cơ chế theo dõi, đôn đốc và chế tài thực hiện kiến nghị sau giám sát, đảm bảo tính ràng buộc, hiệu lực và trách nhiệm thực thi, khắc phục tình trạng kiến nghị bị bỏ ngỏ, kéo dài, không được xử lý đến nơi đến chốn.

“Tất cả các giải pháp này đều nhằm hướng tới mục tiêu xây dựng hoạt động giám sát chủ động, hiệu lực, hiệu quả, thực sự đóng vai trò dẫn dắt và kiến tạo cho sự phát triển bền vững của đất nước", Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nêu rõ.

Chiều nay, diễn đàn tiếp tục làm việc.