Giải quyết nguồn lực cho nền kinh tế bứt phá

Bài 1: Muốn tăng trưởng cao, nguồn lực phải lớn

Dự kiến trong năm 2025, nền kinh tế cần khoảng 4 triệu tỷ đồng để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng hơn 8%. Chưa kể trong điều kiện thuận lợi, Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng trên 10%, đòi hỏi nguồn lực phải lớn hơn nữa.

Nhu cầu vốn lớn

Tiến sĩ Nguyễn Văn Hiến, chuyên gia kinh tế, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Gia Định cho rằng, xét về nhu cầu vốn để đầu tư phát triển, hiện nay chỉ số hiệu quả sử dụng vốn (ICOR) của Việt Nam tương đối cao so với các nước trong khu vực, ở mức 4,5-5, nghĩa là cần 4,5-5 đồng vốn đầu tư để có một đồng tăng trưởng GDP. Con số này cho thấy hiệu quả sử dụng vốn của Việt Nam đang khá thấp (ICOR càng cao đồng nghĩa với hiệu quả đầu tư trong nền kinh tế càng thấp). Để đạt được con số tăng trưởng như nhau, quốc gia nào có chỉ số ICOR thấp thì nhu cầu về vốn đầu tư phát triển sẽ thấp hơn quốc gia có chỉ số ICOR cao.

Đối với Việt Nam, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 trên 8% thì tổng quy mô GDP của nền kinh tế năm 2025 phải đạt mức khoảng 510 tỷ USD, tương đương khoảng 13 triệu tỷ đồng. Năm 2024, tổng quy mô GDP đạt 11.511,9 nghìn tỷ đồng, tương đương 476,3 tỷ USD. Với hệ số ICOR của Việt Nam khoảng 4,5-5, để đạt mục tiêu tăng trưởng trên 8% thì tổng vốn đầu tư toàn xã hội năm 2025 phải đạt khoảng 175 tỷ USD (tương đương khoảng 4 triệu tỷ đồng).

Tổng vốn đầu tư toàn xã hội bao gồm 3 nguồn chính: Vốn đầu tư công, vốn đầu tư nước ngoài (chủ yếu đầu tư trực tiếp FDI), và vốn đầu tư khu vực tư nhân trong nước. Để có tổng lượng vốn đáp ứng nhu cầu phát triển như trên cần huy động tổng lực cả 3 nguồn vốn nói trên. Trong đó, vốn đầu tư công là khoảng 36 tỷ USD (tương đương khoảng 918 nghìn tỷ đồng), tăng 10-15% so với 2024; vốn FDI khoảng 28 tỷ USD, tăng 12-15%; còn lại là vốn đầu tư khu vực tư nhân, khoảng 95-96 tỷ USD (gần 2,5 triệu tỷ đồng), tăng khá mạnh so với mức khoảng 80 tỷ USD vốn đầu tư khu vực tư nhân thực hiện năm 2024.

Đầu tư công là một trong những động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo số liệu thống kê, khi đầu tư công tăng thêm 10% sẽ góp phần tăng trưởng GDP khoảng 0,6%. Mục đích đầu tư công là đầu tư phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng như đường sá, giao thông, năng lượng, hệ thống hạ tầng bến cảng... Tuy nhiên, thực tế cho thấy, hấp thụ vốn đầu tư công của nền kinh tế có giới hạn. Điển hình là theo ước tính của Bộ Tài chính, đến ngày 31-1-2025, giải ngân vốn đầu tầu tư công năm 2024 đạt 84,47% kế hoạch, bằng 93,06% so với mức Thủ tướng Chính phủ giao, chưa đạt được chỉ tiêu (95% trở lên). Vì vậy, ngoài nguồn vốn đầu tư công, Nhà nước cần có cơ chế chính sách phù hợp để huy động tối đa các nguồn vốn FDI và vốn đầu tư tư nhân trong nước.

Về đầu tư công, một số chuyên gia cho rằng, ở đây có hai vấn đề song hành cần quan tâm, giải quyết. Đó là khả năng cung ứng vốn từ nguồn Nhà nước bên cạnh khả năng giải ngân vốn. Xét về vốn cho đầu tư công từ nguồn ngân sách thì khá dồi dào, nhất là khi Chính phủ chủ trương đẩy nhanh tiến trình đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng cứng như bến cảng, sân bay, công trình năng lượng, mạng lưới giao thông đường bộ mà trọng tâm là đường cao tốc Bắc - Nam trong năm 2025 cũng như các năm tiếp theo.

Nguồn vốn cho đầu tư công đang được thu xếp, bố trí khá tốt và sớm theo hướng chủ động với sự chuẩn bị ngày càng rõ ràng, mang tính chuyên nghiệp hơn trong những năm gần đây. Tuy nhiên, kết quả giải ngân luôn là bài toán khó, bởi phụ thuộc vào từng dự án, công trình sử dụng vốn đầu tư công cụ thể; trong khi nhiều dự án luôn chịu áp lực rất lớn do hàng loạt vướng mắc, khó khăn, chủ yếu gồm: Chậm giải phóng mặt bằng, năng lực nhà thầu hạn chế, yếu kém; thiếu nguồn cung vật liệu cục bộ; thay đổi bất ngờ về yêu cầu kỹ thuật, bổ sung mục tiêu của dự án hay các yếu tố bất khả thi, sự bất cập trong quy định liên quan đến quản lý… Như vậy, sự bị động và chậm giải ngân vốn đầu tư công vẫn là một nguyên nhân thường trực, là nguy cơ khiến dự án “không tiêu hết tiền”, làm giảm mức tăng trưởng của nền kinh tế.

Những thách thức

Theo thống kê, khu vực dân doanh chiếm trên 55% tổng vốn đầu tư xã hội. Với mục tiêu tăng trưởng trên, thách thức đặt ra là nguồn lực về vốn, tài chính hạn hẹp, thu ngân sách phải rất nỗ lực trong bối cảnh hàng loạt chính sách tài khóa đã và sẽ được triển khai trong năm 2025. Chẳng hạn, theo Nghị định số 180/2024/NĐ-CP của Chính phủ quy định chính sách giảm thuế giá trị gia tăng theo Nghị quyết số 174/2024/QH15 của Quốc hội, giảm thuế giá trị gia tăng đối với các nhóm hàng hóa, dịch vụ đang áp dụng mức thuế suất 10%. Việc áp dụng loại trừ một số nhóm hàng hóa, dịch vụ. Chính sách giảm thuế này được áp dụng trong 6 tháng đầu năm 2025. Theo tính toán của Bộ Tài chính, việc tiếp tục giảm thuế giá trị gia tăng sẽ làm giảm thu ngân sách nhà nước dự kiến khoảng 26,1 nghìn tỷ đồng, tương đương khoảng 4,35 nghìn tỷ đồng/tháng. Trong đó, ở khâu nội địa giảm khoảng 2,85 nghìn tỷ đồng/tháng và ở khâu nhập khẩu giảm khoảng 1,5 nghìn tỷ đồng/tháng.

Ngày 1-3, Chính phủ ban hành Nghị định số 51/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định 10/2022. Nghị định sửa đổi Điểm c Khoản 5 Điều 8 Nghị định số 10/2022 quy định về mức thu lệ phí trước bạ đối với ô tô điện chạy pin. Theo quy định mới, đối với ô tô điện chạy pin kể từ ngày 1-3-2025 đến hết ngày 28-2-2027, lệ phí trước bạ lần đầu là 0%. Trước đó, theo Nghị định số 10/2022, ô tô chạy pin được ưu đãi về lệ phí trước bạ trong vòng 5 năm, trong đó 3 năm đầu được miễn 100% lệ phí trước bạ và 2 năm tiếp theo giảm 50%. Bộ Tài chính cho biết, chính sách mới này sẽ làm giảm thu ngân sách nhà nước khoảng 4.800 tỷ đồng/năm.

Đáng chú ý, Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa nhất trí việc giảm tiền thuê đất năm 2024 và ban hành nghị định của Chính phủ quy định giảm tiền thuê đất năm 2024. Mức giảm tiền thuê đất theo dự thảo nghị định là 30% trên số tiền thuê đất phải nộp của năm 2024, không thực hiện giảm trên số tiền thuê đất còn nợ của các năm trước năm 2024 và tiền chậm nộp (nếu có). Dự kiến số tiền thuê đất sẽ giảm theo khoảng 4.000 tỷ đồng (tương đương số tiền thuê đất dự kiến giảm của năm 2023 với mức giảm 30% trên phạm vi cả nước) tương ứng với 0,26% tổng thu ngân sách nhà nước một năm và 9% số thu ngân sách nhà nước từ tiền thuê đất một năm (tính theo số liệu năm 2023).

Ngoài ra, Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý với dự thảo Nghị định gia hạn thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và tiền thuê đất năm 2025. Theo đó, Bộ Tài chính đề xuất tiếp tục gia hạn đối với đối tượng quy định tại Điều 3, Nghị định số 64/2024/NĐ-CP ngày 17-6-2024 của Chính phủ về thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và tiền thuê đất trong năm 2024, thực hiện trong năm 2025. Ước tính, tổng số thuế được gia hạn theo các chính sách tại dự thảo Nghị định là gần 102.000 tỷ đồng.

Trong khi đó, thị trường cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp tuy khởi sắc song vẫn còn những bất cập, thiếu bền vững. Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu cho rằng, thị trường tài chính thế giới gần đây bất ổn bởi chính sách của Chính phủ Mỹ, ngay cả thị trường chứng khoán Mỹ cũng biến động mạnh. Trong sự bất ổn đó, thị trường chứng khoán Việt Nam cũng sẽ bị ảnh hưởng. Mặc dù những phiên vừa qua, chỉ số VN-Index đã vượt mốc 1.300 điểm và giữ vững mốc này, song năm 2025, thị trường chứng khoán có thể chứng kiến nhiều biến động.

Với thị trường trái phiếu, theo Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, tháng 2-2025 không có đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp nào được ghi nhận. Từ đầu năm đến nay, đã có 4 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng với tổng giá trị đạt khoảng 5.554 tỷ đồng. Chuyên gia Nguyễn Bá Khương, Công ty cổ phần Chứng khoán VNDirect nhìn nhận, áp lực trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong năm 2025 vẫn lớn. Ước tính, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đáo hạn năm 2025 là khoảng 203 nghìn tỷ đồng, tăng 8,5% so với cùng kỳ năm trước. Áp lực trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đáo hạn năm 2025 sẽ rơi vào 2 quý cuối năm, khi tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đáo hạn của 2 quý này chiếm hơn 65% tổng giá trị đáo hạn năm 2025. Hiện vẫn còn nhiều thách thức để thị trường trái phiếu doanh nghiệp có thể bứt phá trong năm 2025, trong đó việc tiếp tục thắt chặt hơn các điều kiện phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ cho nhà đầu tư chuyên nghiệp là cá nhân, có thể sẽ làm hạn chế lượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ được phát hành trong thời gian tới.

Vốn ngân hàng hiện là một trong những kênh chịu áp lực bảo đảm ổn định vĩ mô, an toàn hệ thống, mặt khác đây là kênh ngắn hạn nên khó có thể phù hợp hoặc dành hết để cho vay đối với những mục tiêu dài hạn. Trong bối cảnh diễn biến tình hình kinh tế thế giới có nhiều biến động, góc độ ngành Ngân hàng thì đây là nhiệm vụ nặng nề. Trong những năm tới, mục tiêu là phấn đấu tăng trưởng kinh tế hai con số, tín dụng sẽ được đẩy lên nữa, điều này càng rủi ro cho nền kinh tế bởi phần lớn vốn huy động của ngân hàng là ngắn hạn nhưng lại phải cho vay trung dài hạn, thay cho thị trường vốn.

(Còn nữa)