Giải phóng mặt bằng - khâu then chốt hoàn thành dự án đúng tiến độ

Đó là phát biểu của Uỷ viên Ban Thường vụ Thành uỷ, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Trọng Đông, mở đầu hội thảo chuyên đề “Giải phóng mặt bằng, thu hồi đất để phát triển đường sắt đô thị và khu vực TOD” diễn ra sáng nay (18-1).

Hội thảo do UBND thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đồng tổ chức. Tham dự có đồng chí Lê Hồng Sơn, Uỷ viên Ban Thường vụ Thành uỷ, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Hà Nội.

Chuẩn bị mặt bằng là một trong những bước quan trọng nhất

Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Trọng Đông đánh giá, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất là tiền đề quan trọng làm cơ sở thực hiện đối với các dự án đường sắt đô thị. Việc giải phóng mặt bằng, thu hồi đất kịp thời là khâu then chốt để hoàn thành dự án đúng tiến độ, tăng hiệu quả dự án đầu tư.

Tham luận về nội dung này, Luật sư Lê Nết, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Singapore (SIAC) và Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) thống nhất bày tỏ, việc không cung cấp được mặt bằng sạch trước khi thực hiện dự án ảnh hưởng lớn đến tiến độ hoàn thành dự án, khiến chủ đầu tư/nhà nước phải gánh chịu hậu quả vật chất do việc kéo dài thời gian thực hiện...

Theo Luật sư Lê Nết, việc giảm thiểu rủi ro trong quá trình quản lý giải phóng mặt bằng của dự án đường sắt đô thị đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, đặc biệt là giữa Ban quản lý dự án và chính quyền địa phương. Bên cạnh sự chỉ đạo sâu sát kịp thời của chính quyền, cần tăng cường giao tiếp và hợp tác chặt chẽ giữa Ban quản lý dự án và UBND thông qua các cuộc họp định kỳ, đào tạo cán bộ và cung cấp thông tin đầy đủ về dự án. Ngoài ra, cần thực hiện cuộc thảo luận mở với cộng đồng để thu thập ý kiến và đề xuất giải pháp công bằng, xây dựng quy trình thương lượng minh bạch để đạt được sự đồng thuận trong giải phóng mặt bằng.

Chia sẻ kinh nghiệm thực hiện công tác giải phóng mặt bằng Dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô, Phó Giám đốc Ban quản lý Đầu tư xây dựng công trình giao thông thành phố Hà Nội Đỗ Đình Phan cho biết, Vành đai 4 là vành đai liên vùng kinh tế trọng điểm vùng Thủ đô Hà Nội, kết nối Hà Nội với hai tỉnh Hưng Yên, Bắc Ninh và các địa phương khác.

Xác định giải phóng mặt bằng, tái định cư là khâu “trọng điểm của trọng điểm”, phải được triển khai sớm, thành phố Hà Nội đã đề xuất tách công tác giải phóng mặt bằng thành dự án thành phần độc lập để triển khai ngay sau khi chủ trương đầu tư được duyệt. Từ đó, giải phóng mặt bằng đã đi trước một bước, giúp bảo đảm có mặt bằng thi công trước khi trao thầu.

Việc giao địa phương thực hiện giải phóng mặt bằng giúp các địa phương chủ động và huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, góp phần đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng chung của các dự án.

Cần đổi mới quá trình “chuyển dịch đất đai”

Đại diện Công ty Metro Thâm Quyến (Trung Quốc) cho biết, theo quy định của pháp luật, chính phủ chịu trách nhiệm chủ yếu trong việc thực hiện thu hồi đất, giải phóng mặt bằng để xây dựng các dự án đường sắt đô thị, còn đơn vị xây dựng sẽ hợp tác chặt chẽ với chính phủ. Công ty cũng chia sẻ một số yếu tố giúp việc thu hồi đất và giải phóng mặt bằng ở Thâm Quyến diễn ra nhanh chóng gồm: Lợi ích công cộng và dựa trên pháp luật; công khai, minh bạch; sự hợp tác giữa chính phủ và doanh nghiệp, hình thành lực lượng chung; dựa trên điều kiện địa phương...

Đề cập đến việc chuyển dịch đất đai, GS. TS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường kiến nghị, để đổi mới quá trình này, một mặt cần phân tích lợi ích thật cụ thể để thực hiện tốt cơ chế “chia sẻ lợi ích”, mặt khác cần sự đồng thuận cộng đồng. "Phát triển kinh tế là quan trọng nhưng bền vững xã hội còn là yếu tố quan trọng hơn” – GS. TS Đặng Hùng Võ nói.

Theo ông Đặng Hùng Võ, trong mô hình TOD, chúng ta cần quan tâm tới 2 vấn đề chuyển dịch đất đai: Đất để phát triển các tuyến giao thông công cộng nối giữa các “đô thị mắt lưới”; sự chuyển dịch đất đai để tổ chức lại các không gian đô thị tại các “đô thị mắt lưới”.

Đối với đất để phát triển các tuyến giao thông công cộng, áp dụng cơ chế Nhà nước thu hồi đất là hoàn toàn hợp lý vì đây là các dự án hạ tầng vì lợi ích công cộng không vì mục tiêu lợi nhuận. Đối với các tuyến đường tàu điện trên cao, có thể cân nhắc thêm việc khai thác không gian dưới các tuyến đường tàu nhằm tăng khả năng sinh lợi. Đối với các tuyến đường tàu điện ngầm, việc thu hồi đất để xây dựng các ga tàu là cần thiết, ngoài ra, còn phải xem xét việc bồi thường thiệt hại cho những thửa đất bên trên đường tàu điện ngầm khi không thể xây dựng nhà quá cao tầng.

Khép lại phiên thảo luận chuyên đề, Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Trọng Đông khẳng định, từ những ý kiến đóng góp tâm huyết, thẳng thắn, khoa học sát với thực tiễn của các đại biểu, Ban tổ chức sẽ xây dựng Báo cáo tổng hợp gửi các cơ quan có liên quan để phục vụ kịp thời công tác hoạch định, thực hiện chủ trương, chính sách phát triển đường sắt đô thị trong thời gian tới.