Cần cơ chế áp dụng đặc biệt với Luật Thủ đô (sửa đổi)

Quy định áp dụng thể hiện tính chất đặc thù của Luật

Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) quy định theo hướng, trường hợp văn bản quy phạm pháp luật khác có quy định cơ chế, chính sách ưu đãi hoặc thuận lợi hơn quy định của Luật này thì đối tượng được ưu đãi được lựa chọn áp dụng mức ưu đãi có lợi nhất (khoản 2 Điều 4). Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho biết, đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật tán thành với quy định này.

Quá trình soạn thảo dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, quy định áp dụng pháp luật là một điều khoản tương đối khó. Cơ quan soạn thảo đã tính toán quy định nội dung này như phương án trình dự thảo Luật Thủ đô lần đầu vào năm 2011, đó là xử lý cụ thể trong từng đạo luật và giao thêm trách nhiệm cho Hà Nội, giao thêm trách nhiệm cho các cơ quan chủ trì soạn thảo và Bộ Tư pháp trong việc theo dõi để báo cáo xử lý từng trường hợp cụ thể.

Quy định này trong dự thảo Luật có thể làm phát sinh thêm trách nhiệm của các cơ quan trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, nhưng sẽ phát huy giá trị và hiệu lực của Luật Thủ đô, vừa bảo đảm nguyên tắc về hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, không phá vỡ tính ổn định, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Thực tế, theo giải trình ý kiến thảo luận dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) tại kỳ họp thứ sáu, Quốc hội khóa XV của Bộ Tư pháp, để thực hiện hiệu quả quy định này, cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu, rà soát để bảo đảm tính nhất quán và xuyên suốt việc áp dụng Luật Thủ đô trong hệ thống pháp luật, thể hiện tính chất đặc thù của Luật, của các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành, bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả. Đồng thời, nâng cao trách nhiệm của cơ quan chủ trì soạn thảo trong việc rà soát văn bản quy phạm pháp luật để xác định những quy định có liên quan khác với quy định của Luật Thủ đô, qua đó hạn chế việc đưa ra những quy định mâu thuẫn, chồng chéo, thậm chí vô hiệu hóa các cơ chế, chính sách đặc thù của Luật Thủ đô.

Bên cạnh đó, quy định của dự thảo Luật đã yêu cầu, khi xây dựng các dự án luật, dự thảo nghị quyết của Quốc hội thì các bộ, cơ quan ngang bộ phải rà soát các quy định của Luật Thủ đô, nếu có quy định thuận lợi hơn so với Luật Thủ đô thì cần thống nhất ý kiến với chính quyền thành phố Hà Nội trong việc xác định việc áp dụng theo Luật Thủ đô hoặc áp dụng theo luật, nghị quyết đó. Đồng thời, dự thảo Luật giao UBND thành phố Hà Nội nhiệm vụ “tham gia ý kiến về các dự án luật, dự thảo nghị quyết của Quốc hội có quy định liên quan đến các chính sách, cơ chế đặc thù quy định tại Luật Thủ đô”.

“Phải áp dụng Luật Thủ đô”

PGS.TS Đặng Minh Tuấn (Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, quy định này phù hợp để tạo cơ sở pháp lý xử lý xung đột pháp luật trong trường hợp có sự khác nhau giữa Luật Thủ đô với các luật hiện hành có liên quan và các luật ban hành sau ngày Luật Thủ đô có hiệu lực. Quy định theo hướng ưu tiên áp dụng Luật Thủ đô trong trường hợp có quy định cơ chế, chính sách ưu đãi hoặc thuận lợi hơn quy định của Luật Thủ đô thì đối tượng được ưu đãi được lựa chọn áp dụng mức ưu đãi có lợi nhất.

Tuy nhiên, PGS.TS Đặng Minh Tuấn cho rằng, quy định này trong dự thảo Luật cũng không thực sự hợp lý khi quy định chung trong trường hợp “văn bản quy phạm pháp luật khác”. Theo đó, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật rất rộng, không chỉ bao gồm các luật, nghị quyết của Quốc hội, mà còn bao gồm các văn bản quy phạm pháp luật cấp dưới, kể cả của các cấp chính quyền địa phương.

“Với những lập luận như trên, nên cân nhắc điều chỉnh khoản 2 Điều 4 như sau: “Trường hợp luật, nghị quyết khác của Quốc hội có quy định có lợi hơn quy định của Luật này thì đối tượng được lợi được lựa chọn áp dụng quy định có lợi nhất”, PGS.TS Đặng Minh Tuấn nêu quan điểm.

Đánh giá quy định về áp dụng Luật Thủ đô là điều khoản chuyển tiếp hết sức quan trọng, Ủy viên Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Nguyễn Tạo cho rằng, nhằm bảo đảm tính khả thi cao của dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) khi có hiệu lực, cần có quy định, nếu có những nội dung mới, bàn cùng một vấn đề về quan hệ pháp luật thì khẳng định văn bản áp dụng phải là Luật Thủ đô.

“Bởi lẽ, Luật Thủ đô hàm chứa đầy đủ các nội hàm mang tính đặc thù riêng biệt, cơ chế, chính sách đặc biệt và có tính chất khác biệt so với các quy định của pháp luật hiện hành. Nếu quy định pháp luật ban hành sau có tranh chấp thuận lợi hơn cho công cuộc xây dựng phát triển Thủ đô, bảo vệ Thủ đô thì văn bản phải quy định rõ, bảo đảm việc áp dụng quy định của các quy định pháp luật được ban hành sau”, ông Nguyễn Tạo nói.

Tương tự, Ủy viên Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội cho rằng, cần kế thừa quy định tại Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù đối với phát triển thành phố Hồ Chí Minh. Theo đó, đối tượng áp dụng có quyền lựa chọn, áp dụng mức ưu đãi có lợi nhất, không quy định chung chung như dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi).