Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi): Đột phá về tự chủ, giảm thủ tục và nâng chất lượng

Ngày 9-7, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn chủ trì phiên họp của Hội đồng quốc gia giáo dục và phát triển nhân lực góp ý về dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

Dự thảo được kỳ vọng tạo hành lang pháp lý vững chắc, thúc đẩy phát triển giáo dục nghề nghiệp theo hướng mở, linh hoạt, hiệu quả, phù hợp với yêu cầu chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Tăng quyền tự chủ, giảm thủ tục

Theo Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên Nguyễn Thị Việt Hương, ban soạn thảo đã quán triệt và tiếp thu nghiêm túc "6 tăng cường" trong quan điểm chỉ đạo xây dựng, hoàn thiện pháp luật của Thủ tướng Chính phủ.

"6 tăng cường", gồm: Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng; tăng cường lấy ý kiến và tiếp thu ý kiến; tăng cường cơ chế, chính sách kiến tạo phát triển và phục vụ nhân dân; tăng cường cắt giảm thủ tục hành chính, giảm thời gian, chi phí, phiền hà cho người dân và doanh nghiệp; tăng cường phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi và kiểm tra giám sát; tăng cường phối hợp; tăng cường bám sát thực tiễn.

“Chúng tôi đã cẩn trọng rà soát lại từng điểm, từng điều trong dự thảo, bám sát các yêu cầu để có thể đưa ra trình hội đồng, với tinh thần phân công công việc "6 rõ": Rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền và rõ kết quả, theo yêu cầu của Thủ tướng”, Phó Cục trưởng Nguyễn Thị Việt Hương cho biết.

Dự thảo bổ sung nhiều nội dung mang tính cải cách, trong đó nổi bật là việc công nhận chương trình trung học nghề – mô hình tích hợp giữa kiến thức văn hóa phổ thông và kỹ năng nghề nghiệp dành cho học sinh sau trung học cơ sở. Dự thảo cũng mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp; quy định cụ thể về giảng viên đồng cơ hữu, nâng chuẩn chương trình đào tạo và hệ thống bảo đảm chất lượng.

Đặc biệt, nhiều quy định đã được điều chỉnh, rút gọn hoặc chuyển sang các luật liên quan nhằm giảm trùng lặp và thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp.

Hướng đi mới cho phân luồng và phát triển kỹ năng từ sớm

Một trong những nội dung được quan tâm nhiều nhất tại phiên họp là việc đưa mô hình trung học nghề vào dự thảo Luật. Tiến sĩ Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học FPT nhận định: Dự thảo có nhiều điểm đột phá, trong đó chương trình trung học nghề là bước tiến lớn, vừa góp phần phân luồng hiệu quả, vừa mở rộng cơ hội học tập cho học sinh sau trung học cơ sở.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Lê Trường Tùng cũng bày tỏ băn khoăn khi chương trình trung học nghề được quy định tương đương trung học phổ thông về văn bằng, nhưng không tổ chức kỳ thi tốt nghiệp. Điều này, theo ông, cần được cân nhắc để bảo đảm sự công bằng và tính thống nhất giữa các hệ đào tạo.

Cùng quan điểm, bà Nguyễn Thị Thu Dung – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Thái Bình đề nghị, cần quy định rõ tỷ lệ nội dung chương trình trung học nghề, trong đó tối thiểu 2/3 thời lượng nên dành cho văn hóa phổ thông, 1/3 cho đào tạo nghề. Điều này không chỉ giúp học sinh đủ kiến thức thi lên đại học nếu có nhu cầu, mà còn bảo đảm kỹ năng nghề ở trình độ phù hợp.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa đánh giá: Mô hình trung học nghề có thể giúp gỡ điểm nghẽn về phân luồng và liên thông, nhưng cần xác định rõ việc sẽ xây mới hay chuyển đổi các trường trung cấp hiện có. Việc triển khai phải được chuẩn bị đồng bộ về chương trình, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên.

Giáo sư, Tiến sĩ Đào Đăng Phượng – Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương bày tỏ: Mô hình trung học nghề nếu triển khai phù hợp sẽ tạo điều kiện để các em vừa có nền tảng văn hóa, vừa phát triển năng khiếu chuyên môn một cách bài bản.

Tham gia góp ý về vai trò doanh nghiệp, Tiến sĩ Lê Đông Phương – nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục đại học (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) cho rằng, việc mở rộng sự tham gia của doanh nghiệp là xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng đủ điều kiện để tổ chức đào tạo. Vì vậy, cần có quy định chặt chẽ về điều kiện, năng lực và trách nhiệm của doanh nghiệp khi tham gia vào giáo dục nghề nghiệp.

Tiến sĩ khoa học Phạm Đỗ Nhật Tiến – nguyên Trợ lý Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất bổ sung một điều riêng về phân cấp quản lý trong giáo dục nghề nghiệp. Theo ông, cần giao UBND cấp tỉnh quyền quản lý thống nhất các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn. Đây là điều kiện tiên quyết để các địa phương chủ động điều phối nguồn lực, tổ chức lại hệ thống theo nhu cầu nhân lực thực tế.

Theo Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn, cần làm rõ giáo dục nghề nghiệp chỉ bao gồm các trình độ thuộc hệ thống giáo dục quốc dân như sơ cấp, trung cấp, trung học nghề và cao đẳng. Những hình thức đào tạo nghề do doanh nghiệp, tổ chức quốc tế cung cấp không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật, bởi nhà nước không thể quản lý toàn bộ các mô hình dạy nghề ngoài hệ thống.

Đồng thời, Luật cần tạo cơ sở để công nhận kỹ năng, chứng chỉ đào tạo, từ đó thúc đẩy học tập suốt đời, gia tăng năng lực cạnh tranh của người lao động.

Về mô hình trung học nghề, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho rằng có thể đặt tên theo đặc thù lĩnh vực như “trung học kỹ thuật”, “trung học nghệ thuật”… tùy thuộc vào định hướng đào tạo. Quan trọng nhất là bảo đảm chương trình phù hợp, đội ngũ vững chuyên môn và có lộ trình triển khai rõ ràng.

Thứ trưởng cũng đề nghị cần đẩy mạnh công tác truyền thông, đặc biệt là về mô hình trung học nghề – nội dung còn khá mới, để dư luận hiểu đúng, tạo sự đồng thuận.