Động lực then chốt hướng đến thịnh vượng

Trải qua gần 40 năm đổi mới, Đảng và Nhà nước ta luôn coi khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là quốc sách hàng đầu.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, tiềm năng to lớn của lĩnh vực này vẫn chưa được khai thác triệt để, chưa đóng góp tương xứng vào tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng suất lao động.

Trong bối cảnh ấy, sự ra đời của Nghị quyết số 57-NQ/TƯ ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được coi là dấu mốc giải phóng tư duy khoa học và mang tính hành động cao. Chỉ sau hơn 5 tháng, nghị quyết thật sự đi vào cuộc sống bởi “tính hành động” rõ nét qua những nhiệm vụ, giải pháp rất cụ thể, dễ hiểu, dễ thực hiện và có tính định lượng.

Nút thắt đầu tiên được tập trung tháo gỡ đó là hoàn thiện thể chế, chính sách nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 57-NQ/TƯ. Nổi bật là Quốc hội đã thông qua Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Tinh thần “giải phóng tư duy khoa học và hành động” được thể hiện rõ trong nghị quyết là chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

Cùng với đó là cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư, đấu thầu, tài chính và thử nghiệm có kiểm soát cho chuyển đổi số quốc gia, phát triển hạ tầng số, công nghiệp công nghệ số chiến lược; cho phép nhà khoa học sử dụng kết quả nghiên cứu và thương mại hóa kết quả nghiên cứu để sớm đưa vào cuộc sống... Doanh nghiệp tham gia nghiên cứu khoa học được khuyến khích bằng cách cho phép tính chi phí nghiên cứu khoa học vào chi phí sản xuất và miễn, giảm nhiều loại thuế liên quan... Ngoài ra, một số dự án luật đang được trình Quốc hội để xem xét thông qua ngay tại kỳ họp thứ chín cũng đều liên quan đến nội dung phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo là: Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư, Luật Nhà giáo...

Bên cạnh việc hoàn thiện thể chế, mô hình hợp tác “3 nhà” (Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp) về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng đang được triển khai khá hiệu quả ở nhiều địa phương, đơn vị. Việc thúc đẩy phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư và cung cấp dịch vụ công trực tuyến phục vụ người dân, doanh nghiệp đang tiến hành đồng bộ tại các bộ, ngành, địa phương, mang lại hiệu quả thiết thực. Đặc biệt, để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số phục vụ mô hình chính quyền 3 cấp chuẩn bị đi vào vận hành (từ ngày 1-7-2025), các bộ, ngành, địa phương đang tích cực triển khai và hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật công nghệ thông tin, kết nối mạng thông suốt từ Trung ương đến cơ sở để giải quyết thủ tục hành chính cũng như các công việc khác liên quan.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã nhấn mạnh, Nghị quyết số 57-NQ/TƯ không phải là khẩu hiệu chính trị, mà là chương trình hành động thực tế để Việt Nam cất cánh.

Đặc biệt, trong phiên họp Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vào ngày 29-5, Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ rõ, về hoàn thiện thể chế, chính sách, các cơ quan hữu quan cần sớm tiếp thu, hoàn thiện các dự án luật đang trình Quốc hội để xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ chín nhằm bảo đảm tháo gỡ điểm nghẽn, đồng bộ với các quy định, tạo xung lực cho phát triển đất nước.

Thực tế cho thấy, không có quốc gia nào trở thành hùng cường với một nền khoa học, công nghệ yếu kém, tụt hậu. Vì vậy, chỉ có đổi mới cách nghĩ, cách làm, nhằm hiện thực hóa các chủ trương, xóa bỏ rào cản, giải phóng năng lực để thúc đẩy đột phá trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mới tạo nền tảng phát triển mạnh mẽ đất nước trong kỷ nguyên mới.

Việc hoàn thiện thể chế, chính sách và tháo gỡ các điểm nghẽn cần tiếp tục quan tâm đến các vấn đề căn cơ nhằm giải phóng tối đa sức sáng tạo, khuyến khích dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; đồng thời phải đi đôi với tổ chức thực hiện hiệu quả, có cơ chế giám sát và đánh giá chặt chẽ, nhất là với đội ngũ cán bộ thực thi. Đi vào những công việc cụ thể, các bộ, ngành, địa phương cần chú trọng lựa chọn, định hình rõ những công nghệ chiến lược, hướng đi phù hợp với những điều kiện, hoàn cảnh lợi thế của nước ta. Cùng với đó, tiếp tục chú trọng việc hoàn thiện hạ tầng công nghệ, nhất là các phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu trọng điểm.

Dự kiến chính quyền địa phương 2 cấp sẽ chính thức hoạt động từ ngày 1-7-2025, đòi hỏi các nền tảng dùng chung phải bảo đảm đồng bộ, thống nhất; hệ thống dữ liệu cần “đúng, đủ, sạch, sống”, nhất là thông tin dữ liệu phục vụ công tác nghiên cứu, hoạch định chính sách. Công tác quản lý nhà nước, nhất là trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, giáo dục - đào tạo tiếp tục đổi mới để đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh mới. Đặc biệt, khu vực doanh nghiệp cần tiếp tục đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số để tăng năng suất và năng lực cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu...

Thống nhất nhận thức và hành động trong phát triển trụ cột khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số chính là chìa khóa mở ra cánh cửa đưa đất nước đạt tới thịnh vượng, bền vững.