Điều chỉnh một số tiêu chí

Thay đổi rõ nét về diện mạo

Cách đây 3 năm, ngày 30-12-2008, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Quyết định số 205/QĐ-TƯ thành lập BCĐ thí điểm xây dựng chương trình NTM và xây dựng đề án chương trình thí điểm xây dựng NTM tại 11 xã điểm, gồm: Thanh Chăn (Điện Biên), Hải Đường (Nam Định), Tân Thịnh (Bắc Giang), Gia Phố (Hà Tĩnh), Tam Phước (Quảng Nam), Tân Hội (Lâm Đồng), Tân Lập (Bình Phước), Mỹ Long Nam (Trà Vinh), Định Hòa (Kiên Giang), Thụy Hương (Hà Nội) và Tân Thông Hội (TP Hồ Chí Minh).

Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát, Phó trưởng BCĐ chương trình, sau 3 năm triển khai, tất cả 11 xã được chọn thí điểm đã hoàn thành nhiều mục tiêu như quy hoạch NTM, xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất nâng cao thu nhập cho người dân, tạo sự chuyển biến rõ nét về các mặt văn hóa xã hội, môi trường nông thôn cũng như xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh... Trong đó, cơ sở hạ tầng tại các xã điểm đều được cải tạo, nâng cấp khá đồng bộ. Tuy ở mức độ khác nhau nhưng đã làm thay đổi rõ nét diện mạo nông thôn, bước đầu góp phần vào việc nâng cao chất lượng sống cho người dân, thúc đẩy hoạt động văn hóa và phát triển kinh tế. Theo thống kê chưa đầy đủ, đã có khoảng 80% đường giao thông thôn, xã (khoảng 270km) được làm mới, nâng cấp. Hơn 60% đường ngõ xóm và 30% đường trục nội đồng ở các xã điểm đã được cứng hóa, không còn cảnh lầy lội vào ngày mưa, bảo đảm thuận tiện cho xe cơ giới đi lại. Bên cạnh đó, từ mô hình xây dựng NTM, các xã đều thi đua tìm các mô hình, giải pháp để giúp bà con phát triển sản xuất, tạo việc làm, tăng thu nhập. Nhiều xã còn thu hút được doanh nghiệp (DN) đầu tư ngay trên địa bàn, tổ chức liên kết với các đơn vị khoa học, cơ sở chế biến để lo "đầu ra" ổn định cho sản phẩm, giúp người dân có lợi nhuận...

Bước chuyển tư duy

Thay vì tập trung vào xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng trong thời gian đầu triển khai, hiện tại các mô hình điểm đã chuyển trọng tâm sang phát triển sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập và phát triển văn hóa, xã hội. Nếu ở xã Mỹ Long Nam (Trà Vinh) lấy khai thác lợi thế nuôi trồng thủy sản, vận động người dân nuôi tôm, nghêu đạt giá trị hơn 2 tỷ đồng/ha thì ở xã Tân Hội (Lâm Đồng) lại đẩy mạnh trồng và tiêu thụ hoa, rau, cà phê... Còn xã Tân Thịnh (Bắc Giang) liên kết với Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam giúp bà con trồng và sơ chế lá thuốc lá xuất khẩu; xã Gia Phố (Hà Tĩnh) hỗ trợ 1.000 hộ dân cải tạo vườn tạp chuyển sang trồng bưởi đặc sản Phúc Trạch; hai xã Thụy Hương (Hà Nội) và Tân Thông Hội (TP Hồ Chí Minh) thu hút DN đầu tư vào trồng rau sạch để xây dựng mô hình "nông nghiệp đô thị", cung cấp rau xanh, hoa tươi cho khu vực nội thành... Đáng mừng hơn từ thói quen sản xuất tự túc, tự phát, nhiều xã đã hình thành được vùng sản xuất hàng hóa như rau xanh, hoa ở Thụy Hương, dưa hấu ở xã Tam Phước, cây thuốc lá và cà chua ở Tân Thịnh, cà phê ở Tân Hội...

Việc huy động nguồn vốn cũng có nhiều sáng tạo. Nếu như ban đầu một số xã còn trông chờ vào nguồn kinh phí hỗ trợ của Trung ương thì càng về sau càng năng động, sáng tạo, khai thác, huy động các nguồn lực khác như: vốn lồng ghép, liên kết với các DN, vay vốn ngân hàng để phát triển sản xuất… Trong 3 năm qua, ngân sách nhà nước đã đầu tư cho 11 xã 300 tỷ đồng. Tính bình quân, mỗi xã được 27,2 tỷ đồng. Không ỷ lại vào tiền ngân sách, các xã đã huy động được tổng vốn là 2.523 tỷ đồng, chưa kể công sức đóng góp và phần đất hiến tặng của người dân. "Sự nhiệt tình vào cuộc của người dân thông qua phong trào hiến đất làm đường, xây dựng trường học, nhà văn hóa... để xây dựng NTM đã chứng tỏ thành công to lớn của mô hình. Đây cũng chính là cơ sở để tin chắc rằng việc nhân rộng xây dựng NTM ra các địa phương khác trên cả nước sẽ thành công" - Bộ trưởng Cao Đức Phát khẳng định.

Tiếp tục chỉ đạo hoàn thiện mô hình

Nhấn mạnh những vấn đề cần được điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn từng địa phương khi triển khai nhân rộng, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, Trưởng BCĐ Chương trình thí điểm mô hình NTM Trung ương chỉ đạo: Thực tế triển khai thực hiện bộ tiêu chí quốc gia cho thấy một số tiêu chí cần được hướng dẫn để thực hiện hoặc cần phải được nghiên cứu để điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với thực tế mỗi vùng khác nhau. Cụ thể, chỉ tiêu về kiên cố hóa kênh mương, đường nội đồng nếu thực hiện chung theo một chuẩn trên toàn quốc là không khả thi do có sự khác biệt rõ ràng về đặc điểm giữa các vùng, miền trên cả nước. Hay như chỉ tiêu về nâng cao thu nhập bằng 1,4 - 1,5 lần thu nhập trong vùng, thực tế rất khó đề ra chuẩn mực để so sánh cũng như triển khai thực hiện, nhất là khi triển khai xây dựng NTM trên diện rộng. Đối với chỉ tiêu chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp, cần linh hoạt theo hướng phát huy lợi thế riêng của địa phương, phát triển quy hoạch kinh tế theo vùng, liên xã...

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang yêu cầu các địa phương cần thực hiện tốt công tác tuyên truyền, quán triệt đúng các quan điểm chỉ đạo của Ban Bí thư về xây dựng NTM. Tập trung chỉ đạo thường xuyên, liên tục, đồng bộ, quyết liệt, tăng cường công tác kiểm tra, đôn đốc, sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm để việc nhân rộng mô hình đạt hiệu quả cao, phát huy được những kinh nghiệm hay cũng như tránh được những vướng mắc không đáng có. Đặc biệt quan tâm đến việc thu hút tham gia của các DN và vai trò của vốn tín dụng, có cơ chế, chính sách đặc thù cho chương trình NTM. Trước mắt, các tỉnh ủy, thành ủy tiếp tục chỉ đạo hoàn thiện mô hình NTM ở các xã điểm để mô hình thật sự bền vững và các địa phương khác có thể đến tham khảo. Từ kết quả chương trình thí điểm, các bộ, ngành trung ương hướng dẫn việc thực hiện các tiêu chí, nghiên cứu điều chỉnh, bổ sung một số tiêu chí cho phù hợp với thực tiễn các vùng, các địa phương; hoàn thiện cơ chế, chính sách và thể chế (văn bản pháp quy), hướng dẫn về phương pháp, cách làm giúp BCĐ chương trình mục tiêu quốc gia có thể nhân ra diện rộng.