”Đi chợ” đông trùng hạ thảo - Bài cuối: "Thần dược" của Việt Nam

Việt Nam đã sản xuất được đông trùng hạ thảo

Cái tên "đông trùng hạ thảo" thể hiện chu kỳ sinh trưởng của loài sinh vật kỳ lạ: Mùa đông là con sâu, còn mùa hè là cây cỏ. Vào mùa đông, sâu non sống trong lòng đất và gặp bào tử nấm phát tán, nấm hút hết dưỡng chất trong sâu khiến sâu chết. Đến mùa hè ấm áp, nấm mọc thành quả thể vươn lên khỏi mặt đất, vì vậy có tên ĐTHT. Theo khoa học, đây là sự kết hợp cộng sinh giữa loài nấm Cordyceps sinensis (Berk) Sacc với con sâu của loài bướm đêm Hepialus. Cách đây hàng nghìn năm, con người đã biết đến loại dược liệu quý có tác dụng bổ dưỡng và chữa trị được các bệnh về gan, thận, phổi... để kéo dài tuổi thọ.

Theo GS.TS Nguyễn Lân Dũng, chuyên gia cao cấp Viện Vi sinh vật và Công nghệ sinh học, Chủ tịch Hội Các ngành sinh học Việt Nam, các phân tích hóa học cho thấy ĐTHT chứa nhiều hoạt chất có giá trị thần kỳ, hầu như không có tác dụng phụ đối với cơ thể người. Dù có tới 350 loài ĐTHT khác nhau, nhưng giới khoa học mới chỉ nghiên cứu được 2 loài là Cordyceps sinensis (Berk) Sacc và Cordyceps militaris (L.ex Fr.) Link... Đây là 2 sản phẩm cùng chi nhưng khác loài và khác nhau về dược tính. Trong đó, loài Cordyceps sinensis có giá trị dược liệu cao hơn.

Tại Việt Nam, nhiều đề tài nghiên cứu và nhân nuôi ĐTHT đã được thực hiện và các nhà khoa học đã sản xuất thành công ĐTHT, như nhóm các nhà khoa học thuộc Trung tâm Đấu tranh sinh học (Viện Bảo vệ thực vật); Đông trùng hạ thảo Kim Lai của chàng sinh viên Ngô Kim Lai; Đông trùng hạ thảo Thiên Phúc của Nguyễn Thị Hồng; nấm ĐTHT của các nhà khoa học Trường Đại học Nông lâm TP Hồ Chí Minh…

Các sản phẩm này đã được đưa ra thị trường với giá mà nhiều người tiêu dùng có thể mua để sử dụng.

Mới đây nhất, ngày 30-7-2015, ba nhà khoa học là TS Trương Bình Nguyên (Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao, thuộc Trường Đại học Đà Lạt), TS Đinh Minh Hiệp (Trưởng ban Quản lý Khu nông nghiệp công nghệ cao TP Hồ Chí Minh, thuộc UBND TP Hồ Chí Minh) và TS Đinh Thúy Ái (ĐH Mở TP Hồ Chí Minh) đã công bố công trình khoa học nuôi cấy thành công loài ĐTHT dòng Cordyceps sinensis. Đến nay, trên thế giới mới chỉ có 4 nước nghiên cứu thành công công nghệ nuôi cấy ĐTHT chi nấm Cordyceps sinensis là Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và với công trình nghiên cứu thành công của ba nhà khoa học trên, Việt Nam đã trở thành nước thứ 5 nuôi cấy được ĐTHT nguồn gen Cordyceps sinensis. Sở Khoa học - Công nghệ TP Hồ Chí Minh đã thành lập Hội đồng khoa học để nghiệm thu công trình.

Theo PGS.TSKH Ngô Kế Sương, Chủ tịch Hội Sinh học TP Hồ Chí Minh, đây là một công trình nghiên cứu công phu, có độ chính xác khoa học cao và có giá trị khoa học lớn. Các nhà khoa học đã xác định sản phẩm sản xuất ra chính là Cordyceps sinensis có giá trị cao, khác với Cordyceps militaris đã được sản xuất đại trà. Từ công trình khoa học trên, Công ty CP Nguyên Long (TP Đà Lạt) và Công ty GoodHealth (TP Hồ Chí Minh) đã sản xuất ra viên nang ĐTHT hiệu All&All bằng 100% nguyên liệu từ công trình khoa học trên. Hoạt chất chứa trong bột sinh khối sau khi thử nghiệm cho thấy tương đương 70% so với ĐTHT chi nấm Cordyceps sinensis tự nhiên đang bán trên thị trường với giá hàng tỷ đồng/kg.

Theo TS Trương Bình Nguyên, nhóm của ông phải mất đến 6 năm tập trung nghiên cứu mới hoàn thành việc tạo ra Cordyceps sinensic. Tuy nhiên, công trình cũng chỉ nuôi cấy sinh khối hệ sợi và tạo ra bột chứ chưa thể tạo ra ĐTHT dạng quả thể (hình dạng con sâu - cây nấm như tự nhiên). "Trên thế giới, chưa có nhà khoa học nào nuôi cấy được quả thể của Cordyseps sinensic. Có thể được nhưng còn trông chờ vào tương lai", TS Trương Bình Nguyên nói.

Giá thành để "thượng đế" quay trở lại

Chị Hồng Vân - chủ nhà thuốc số 7 ở số 90 đường Hàm Nghi (Quận 1, TP Hồ Chí Minh) cho biết: Nhà thuốc của chị và hầu hết các nhà thuốc Tây đều bán các sản phẩm ĐTHT nhưng là dạng viên nang, chứ không bán nguyên liệu thô như các cửa hàng thực phẩm chức năng hay các hiệu Đông y, thuốc Bắc. Về xuất xứ thì hiện nay khá nhiều: Việt Nam, Hàn Quốc, Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản. Nhãn hiệu thì có All&All của Việt Nam; Aloha, Pure Cordyceps của Mỹ; Tenken của Nhật Bản … Loại có chữ Trung Quốc thì ở khu vực Chợ Lớn (Quận 5, TP Hồ Chí Minh) bán rất nhiều.

Theo chị Hồng Vân, nếu trước đây lựa chọn hàng đầu là hàng Nhật Bản, rồi tới hàng Mỹ, sau đó là Hàn Quốc và Trung Quốc, thì nay người sử dụng ưu tiên lựa chọn hàng Việt Nam. Một khách hàng quen của nhà thuốc này, mỗi tháng thường dùng một hộp, giải thích: dùng hàng Việt vì không sợ hàng giả trong thế giới vàng thau lẫn lộn này: "Tôi tin công trình nghiên cứu của các nhà khoa học trong nước mình". Tương tự như vậy, tại Hà Nội, nhà thuốc Thanh Lan ở số 369 Đội Cấn cũng cho biết ĐTHT Việt Nam đang là sự lựa chọn của khách hàng phía Bắc. Đáng chú ý là số người đã dùng qua sản phẩm Việt Nam đều quay trở lại.

Theo chị Hồng Vân, giá các loại ĐTHT chênh lệch nhau không nhiều, từ 650.000 đồng/hũ 60 viên tới 900.000 đồng/hũ 90 viên, loại 400mg - 500mg. Tuy nhiên, sự khác nhau còn ở chỗ có loại bào chế với các thành phần khác, có loại nguyên chất 100%. "Cũng không thể nói loại nào tốt hơn loại nào, tùy người dùng thẩm định" - chị Hồng Vân nói thêm: Những loại ĐTHT các nhà thuốc Tây bán ra đều được Bộ Y tế cấp phép theo quy trình kiểm định nghiêm ngặt, nên an tâm về chất lượng.

Với năng lực nghiên cứu và sản xuất của giới khoa học, ĐTHT giờ đây không có giá quá cao, Tiến sĩ Trương Bình Nguyên tâm sự: "Sau 6 năm nghiên cứu và có công ty ứng dụng sản xuất, điều làm những nhà khoa học như tôi sung sướng nhất là đưa một loại dược liệu quý với giá thành rất rẻ ra thị trường để ai cũng có cơ hội sử dụng, kể cả người có thu nhập thấp".