Đề xuất hoãn xuất cảnh đối với người sử dụng lao động trốn đóng bảo hiểm xã hội từ 12 tháng trở lên

Mở rộng diện bao phủ, tăng thêm quyền lợi

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) gồm 9 chương và 133 điều (luật hiện hành gồm 9 chương và 125 điều) trên cơ sở kế thừa kết cấu của Luật BHXH hiện hành, nhưng có bổ sung một số chính sách mới. Nổi bật là hai nhóm chính sách hướng tới mục tiêu mở rộng diện bao phủ, tăng thêm quyền lợi cho người tham gia.

Chính sách thứ nhất là xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, linh hoạt thông qua việc bổ sung tầng trợ cấp hưu trí xã hội và quy định liên kết giữa tầng trợ cấp hưu trí xã hội với tầng BHXH bắt buộc và tầng BHXH tự nguyện.

Đối tượng áp dụng trợ cấp hưu trí xã hội là công dân từ đủ 60 tuổi trở lên và đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định. Điều kiện hưởng là những người từ đủ 80 tuổi trở lên, mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng khác, thì sẽ được hưởng trợ cấp xã hội do ngân sách nhà nước bảo đảm. Như vậy, chính sách này có phần giống với trợ cấp xã hội hằng tháng dành cho người cao tuổi cô đơn hiện nay, nhưng được thiết kế hoàn chỉnh hơn để có tính liên kết với các chính sách BHXH khác.

Các chế độ trợ cấp hưu trí xã hội gồm khoản tiền 500.000 đồng/người/tháng; được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí. Khi không may qua đời, đối tượng hưởng trợ cấp hưu trí xã hội được trợ cấp mai táng phí, mức 10 triệu đồng/người.

Tại dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), Ban soạn thảo đề xuất Chính phủ quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ, phấn đấu đến năm 2030, nước ta có khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu có khoản tiền lương hưu, trợ cấp hằng tháng.

Chính sách thứ 2 là mở rộng diện bao phủ đối tượng tham gia BHXH. Trong đó, bổ sung đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt. BHXH tự nguyện được đề xuất bổ sung một số chế độ thai sản với mức 2 triệu đồng/lần sinh con…

Giảm số năm đóng để hưởng lương hưu, ngăn trục lợi quỹ

Cùng với việc xây dựng hành lang pháp lý linh hoạt, thuận lợi nhằm mở rộng lưới an sinh cho người dân; dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) còn bổ sung nhiều quy định hướng đến mục tiêu mở rộng số người tham gia theo hướng bền vững, hạn chế tối đa tình trạng lạm dụng, trục lợi các nguồn quỹ về BHXH.

Trên tinh thần đó, Ban soạn thảo dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đề xuất bổ sung chính sách thứ 3 là mở rộng diện bao phủ đối tượng thụ hưởng BHXH (lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội).

Với chính sách này, dự thảo Luật BHXH thiết kế theo hướng giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu, từ 20 năm hiện nay xuống còn 15 năm, tạo cơ hội cho nhiều người được hưởng lương hưu, giảm tình trạng nhận BHXH một lần.

Việc hưởng BHXH một lần được nghiên cứu bổ sung các quy định theo hướng khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần. Đó là giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu xuống còn 15 năm (không áp dụng với người hưởng BHXH một lần). Trong trường hợp người lao động đã hết tuổi lao động mà không đủ điều kiện hưởng lương hưu, họ sẽ có thêm sự lựa chọn: Nếu không nhận BHXH một lần thì sẽ được hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng…

Với quy định hưởng BHXH một lần, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đưa ra hai phương án. Một là giữ nguyên như hiện nay. Hai là, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm, mà người lao động có yêu cầu, thì được giải quyết một phần, nhưng không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào Quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động hưởng chế độ BHXH khi đủ tuổi nghỉ hưu.

Ngoài những chính sách nêu trên, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) bổ sung nội dung quy định quản lý thu, đóng BHXH. Với nhóm chính sách thứ 4 này, những hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, nhất là hành vi trốn đóng, chậm đóng, nợ đóng, trục lợi BHXH sẽ bị xử lý nghiêm.

Các biện pháp đề xuất để xử lý trốn đóng BHXH đó là, người sử dụng lao động phải nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên tổng số tiền trốn đóng (tương tự như tiền chậm nộp thuế hiện nay). Cơ quan có thẩm quyền quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 6 tháng trở lên; hoãn xuất cảnh đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 12 tháng trở lên. Ngoài ra, Công đoàn và cơ quan BHXH có thẩm quyền khởi kiện vụ việc về BHXH ra Tòa án. Nếu có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Hình sự, cơ quan BHXH sẽ kiến nghị khởi tố theo quy định…

Với nhóm chính sách thứ 4, Ban soạn thảo dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung nhiều quy định về tiền lương đóng BHXH, chế độ ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất…

Nhóm chính sách thứ 5 được đề xuất sửa đổi, bổ sung là đa dạng hóa danh mục, cơ cấu đầu tư Quỹ BHXH theo nguyên tắc an toàn, bền vững, hiệu quả. Các điểm mới của chính sách đều hướng tới mục tiêu nhất quán là xây dựng chế độ BHXH theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững.