Đề xuất bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh

Bộ Công an cho biết, qua tổng kết 8 năm thi hành, Bộ luật Hình sự đã góp phần quan trọng trong quản lý xã hội, phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm, giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của tổ chức, Nhà nước và công dân.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm, các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập. Các mức định lượng và loại hình phạt trong các khung có mức hình phạt cao nhất là tử hình ở một số tội danh còn tương đối rộng dẫn đến căn cứ để tuyên hình phạt tử hình gặp khó khăn trên thực tế.

Đơn cử, các tội sản xuất trái phép chất ma túy, vận chuyển trái phép chất ma túy, mua bán trái phép chất ma túy tại Khoản 4 Điều 248, Điều 250, Điều 251 Bộ luật Hình sự đều quy định phạt tù 20 năm, chung thân hoặc tử hình nếu khối lượng ma túy từ 100gam heroin, cocaine, methamphetamine... trở lên. Hơn nữa, theo quy định Bộ luật Hình sự hiện hành, có 18 tội danh có mức hình phạt cao nhất là tử hình.

"Thực tiễn thời gian qua cho thấy một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình. Tòa án cũng không áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội danh này, ví dụ như tội "Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân", tội "Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam", tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh"… hoặc ít áp dụng như tội "Tham ô tài sản", "Nhận hối lộ"", Bộ Công an phân tích.

Từ những phân tích trên, tại Tờ trình Dự án sửa đổi Bộ luật Hình sự, Bộ Công an đề xuất bỏ hình phạt tử hình, thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 5 tội danh; tăng cường áp dụng biện pháp chuyển đổi từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù...

Cụ thể, theo dự thảo luật, các tội danh được đề xuất bỏ hình phạt tử hình gồm: "Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân" (Điều 109 Bộ luật Hình sự); "Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" (Điều 114 Bộ luật Hình sự); "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh" (Điều 194 Bộ luật Hình sự); "Vận chuyển trái phép chất ma túy" (Điều 250 Bộ luật Hình sự); "Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược" (Điều 421 Bộ luật Hình sự).

Dự thảo luật cũng đề xuất bỏ hình phạt tử hình và thay thế hình phạt tử hình bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án ở một số tội danh khác, gồm: Tội "Gián điệp" (Điều 110), tội "Tham ô tài sản" (Điều 353) và tội "Nhận hối lộ" (Điều 354).

Như vậy, Bộ Công an dự kiến bỏ hình phạt tử hình tại 8/18 tội danh (chiếm 44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành.

Liên quan đến vấn đề này, Luật gia Lê Quang Vững ủng hộ đề xuất của Bộ Công an. Ông Lê Quang Vững phân tích, việc giảm tội bị áp dụng hình phạt tử hình, tăng cường áp dụng biện pháp chuyển đổi từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù "là một trong những giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ đến năm 2030 là xây dựng “Hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, nhân đạo...” đã được đề ra trong Nghị quyết số 27-NQ/TƯ ngày 9-11-2022 Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới. Đây cũng là xu thế của nhiều nước trên thế giới. Thay vì tăng cường áp dụng hình phạt, trong đó có hình phạt nghiêm khắc nhất là tử hình để phòng ngừa tội phạm, chúng ta cần chủ động phòng ngừa sớm bằng những biện pháp xã hội.