Chuỗi ngành rau an toàn... gặp “vướng”

Nỗ lực tổ chức chuỗi liên kết

Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Đức Chính (huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương) Nguyễn Đức Thuật chia sẻ, nông dân xã Đức Chính sản xuất khoảng 1.500ha rau màu, trong đó 1.000ha được chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng, sản lượng hơn 50.000 tấn/năm. 70% lượng sản phẩm được xuất khẩu sang các nước: Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore…, còn lại tiêu thụ trong nước. Đây là một trong số ít địa phương đủ điều kiện xuất khẩu ở khu vực phía Bắc. Để có được kết quả này, hợp tác xã phải qua 5-7 năm nỗ lực xây dựng chuỗi liên kết; hình thành vùng sản xuất đạt tiêu chuẩn chất lượng theo yêu cầu của doanh nghiệp thu mua, chế biến.

Tại Hà Nội, mỗi vụ, rau màu đạt khoảng 20.000ha, trong đó, vụ chính là đông và xuân, đạt 23.000-28.000ha. Vùng chuyên canh được chứng nhận chất lượng hơn 5.000ha. Theo Giám đốc Hợp tác xã Sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Văn Đức (huyện Gia Lâm) Nguyễn Văn Minh, còn nhiều bất cập khi xây dựng ngành rau, củ chuyên nghiệp do số nông hộ tham gia sản xuất trên vùng rất lớn. Trong khi đó, muốn sản lượng, quy mô đạt tiêu chuẩn chất lượng thì phải tổ chức liên kết sản xuất rất chặt chẽ. Trong chuỗi liên kết này, chỉ có lượng nhỏ nông hộ không hợp tác là rất khó, dễ rơi vào tình trạng "xôi đỗ"...

Ở góc độ quản lý nhà nước, Chủ tịch UBND xã Văn Đức (huyện Gia Lâm) Trần Xuân Điệu khẳng định, hoạt động sản xuất ngành hàng này vẫn ở quy mô nhỏ, phân tán, giá thành cao, chưa tạo được sản lượng hàng hóa lớn nên sức cạnh tranh không cao; tình trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân hóa học ở một số nông hộ chưa kiểm soát tốt dẫn tới "con sâu làm rầu nồi canh"; chuỗi cung ứng giữa người sản xuất và doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ còn ít.

Còn Phó trưởng phòng Kinh tế huyện Ba Vì Hứa Bá Trình cho hay, phần lớn diện tích sản xuất trên địa bàn huyện là tự phát, manh mún nên gặp khó khăn trong công tác đầu tư, quản lý chất lượng, tiêu thụ sản phẩm. Doanh nghiệp, hợp tác xã chưa thực sự quan tâm đến việc liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, chưa thu hút được nhiều nông dân tham gia liên kết, đa phần nông dân còn e ngại việc hợp tác, liên kết không hiệu quả...

Nhận diện khó khăn, tháo gỡ kịp thời

Thống kê gần đây nhất của ngành Nông nghiệp cho thấy, khu vực phía Bắc có diện tích rau màu các loại khoảng 300.000ha/vụ; đối với vụ đông, vụ xuân, diện tích còn cao hơn. Tại Hà Nội, rau màu đạt gần 20.000ha, trong đó, nhiều vùng chuyên canh rau, củ an toàn đã được chứng nhận. Khảo sát mới đây của Học viện Nông nghiệp Việt Nam thực hiện tại một số địa phương chuyên sản xuất rau màu cho thấy, trung bình mỗi hộ gia đình chỉ có 1,7 thương lái đến thu mua. Các hộ sản xuất bị hạn chế khả năng thương lượng giá cả do không có nhiều kênh bán cho các thương lái khiến nông dân không bán được hàng; các thương lái phải mất nhiều thời gian để làm việc với hộ nông dân… Đây là những rào cản lớn tác động đến hình thành, phát triển ngành rau, củ, quả chuyên nghiệp.

Thực tế cho thấy, đa số hợp tác xã mới chỉ tập trung sản xuất, chưa chú trọng xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ. Trong khi đó, để giải "bài toán" đầu ra cho rau, củ an toàn cần sự nỗ lực từ nhiều phía như: Nông hộ, hợp tác xã, nông dân, chính quyền địa phương. Trong đó, vai trò của ngành Nông nghiệp rất quan trọng trong việc tăng cường tập huấn, tổ chức tham quan mô hình, hướng dẫn áp dụng khoa học kỹ thuật cao vào sản xuất rau an toàn theo chuẩn VietGAP cho người dân.

Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội Lưu Thị Hằng gợi mở, các hợp tác xã, doanh nghiệp sản xuất rau an toàn cần mạnh dạn đầu tư ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất; định hướng các nông hộ thành viên ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, cung cấp hình ảnh về nơi sản xuất và quá trình sản xuất lên hệ thống điện tử. Các thương lái có thể quan sát, đánh giá chất lượng trên các nền tảng đó.

Để phát triển chuỗi cung ứng rau, hoa, quả theo hướng bền vững, định hướng cho nông dân phát triển các loại cây trồng này, theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến, với đặc thù rau, củ có nhiều loại, hình thức, quy mô canh tác từng loại có điểm khác biệt, do đó rủi ro đến với từng nhóm nông dân cũng khác nhau. Các địa phương cần tiếp tục định hình, quản trị tốt chuỗi giá trị; chú trọng bảo đảm sự gia tăng giá trị cho từng mắt xích trong chuỗi. Các địa phương cần tuyên truyền, vận động nông dân tham gia hợp tác xã thực hiện quy trình sản xuất tập trung quy mô lớn, góp phần bảo đảm chất lượng sản phẩm, ổn định đầu ra. Việc tổ chức liên kết sản xuất giữa nông dân, hợp tác xã, tổ hợp tác và doanh nghiệp sẽ đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với sản xuất truyền thống, tăng giá trị sản phẩm; giảm chi phí sản xuất, vận chuyển...