Chưa tìm được tiếng nói chung

Tại cuộc gặp Ottawa lần này, trưởng đoàn đàm phán và các quan chức thương mại của các nước tham gia tiến trình đàm phán TPP cũng không đả động gì đến đề xuất của Tổng thống Mỹ Barack Obama hồi tháng trước về việc ông sẽ đưa ra một bản dự thảo TPP vào tháng 11 tới.

Mặc dù hứa hẹn sẽ tiếp tục nhóm họp để giải quyết bất đồng, nhưng các nước tham gia đàm phán đã không thể quyết định về thời điểm diễn ra cuộc họp sắp tới. Như vậy, 6 tháng sau khi bỏ lỡ thời hạn ban đầu cho việc đạt được thỏa thuận này vào cuối năm 2013, các nước tham gia đàm phán TPP vẫn chưa thể vạch ra được con đường rõ ràng hơn. Theo các nhà phân tích, liệu các cuộc đàm phán TPP có thể duy trì tiến độ hiện nay, trong bối cảnh Mỹ - nước khởi xướng và là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại trong việc đạt được TPP - có thể sẽ không đưa ra được quyết định làm thay đổi cục diện trong những tháng tới. Nguyên nhân là do ảnh hưởng của cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ dự kiến diễn ra tại Mỹ vào tháng 11-2014. Nhưng có một nguyên nhân khác quan trọng hơn giải thích cho sự chậm trễ trong việc hoàn thành TPP là thành phần tham gia đàm phán quá đa dạng. Không giống các hiệp định hợp tác đa phương, TPP trải rộng về địa lý, với độ phủ sóng gồm hai nền kinh tế đứng đầu và đứng thứ ba thế giới (Mỹ và Nhật Bản) cùng các nước phát triển năng động của Châu Á, Bắc và Nam Mỹ. Bên cạnh đó, còn là sự đa dạng về kinh tế giữa các nước tham gia đàm phán. Cụ thể, thu nhập bình quân đầu người của Australia đang gấp khoảng 40 lần thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam. Nền kinh tế Mỹ có quy mô lớn gấp 1.000 lần so với của Brunei. Các chuyên gia cho rằng chính những sự đa dạng đến khác biệt như vậy khiến các bên khó tìm được cơ sở và nguyên tắc chung khi thương lượng. Thêm nữa, các nước tham gia đàm phán TPP đưa ra một chương trình nghị sự quá lớn, nên việc tìm được tiếng nói chung là hết sức khó khăn. Ngoài ra, giữa các thành viên tham gia đàm phán cũng tồn tại bất đồng về các chính sách của mỗi nước. Trước thực tế như vậy, các chuyên gia đã bày tỏ lo ngại tinh thần ban đầu của TPP đang suy yếu và có nguy cơ trở thành một loạt các thỏa thuận song phương, với thỏa thuận Mỹ Nhật là cốt lõi. Theo họ, nếu TPP bị đình hoãn vô thời hạn, hoặc được hoàn thành với vô số ngoại lệ, hiệp định sẽ cần có các điều khoản phục vụ lợi ích của các thành viên.

Các cuộc đàm phán TPP được bắt đầu từ năm 2010 với sự tham gia của 9 nước và nay đã được nâng lên 12 nước gồm: Mỹ, Australia, Brunei, Canada, Chile, Malaysia, Mexico, New Zealand, Singapore, Peru, Nhật Bản và Việt Nam.

Nếu được ký kết, hiệp định được cho là sẽ tạo ra một khu vực thương mại tự do với 800 triệu dân, chiếm 30% kim ngạch thương mại toàn cầu và gần 40% sản lượng kinh tế thế giới. Trong bối cảnh quá trình đàm phán TPP vẫn còn gặp nhiều trở ngại, đặc biệt khi các nước tham gia bỏ lỡ lần lượt 3 thời hạn kết thúc đàm phán thì kỳ vọng TPP trở thành một hiệp định toàn diện của thế kỷ XXI vào cuối năm nay không khỏi khiến dư luận hoài nghi.