Cân nhắc quá trình áp thuế tiêu thụ đặc biệt

Tại hội thảo, các chuyên gia, đại biểu đã trao đổi, thảo luận về cách tiếp cận, lộ trình áp thuế tiêu thụ đặc biệt.

Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với một số mặt hàng có thể ảnh hưởng đến các doanh nghiệp trực tiếp sản xuất, kinh doanh và các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan, như ngành nông nghiệp, bán lẻ, bao bì, và hậu cần, từ đó có sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế những năm tiếp theo.

Với giả định áp thuế tiêu thụ đặc biệt 10% đối với nước giải khát có đường sẽ dẫn tới ảnh hưởng đối với giá trị sản xuất của toàn nền kinh tế khoảng 55.519 tỷ đồng.

Từ đó, về mức thuế suất và lộ trình áp dụng, các đại biểu cho rằng, chưa nên áp dụng thuế này trong hai năm đầu (2026-2027); Áp dụng mức thuế suất 5% ba năm tiếp theo (2028 -2030) và bắt đầu áp dụng mức thuế suất 10% từ năm 2031.

Một số ý kiến cũng đề xuất, cần tính đến tác động đầy đủ của việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các nhà sản xuất sản phẩm chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nói chung trong bối cảnh kinh tế hiện nay, khi cộng đồng doanh nghiệp đang đối diện nhiều khó khăn, sự bất ổn về thị trường tiêu thụ…

Về vấn đề này, trước đó, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) cũng có văn bản gửi Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội góp ý về Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Theo VCCI mức tăng thuế quá nhanh sẽ gây áp lực lớn lên doanh nghiệp và toàn bộ chuỗi cung ứng. Các doanh nghiệp sẽ khó có đủ thời gian để điều chỉnh chiến lược kinh doanh, đầu tư vào công nghệ sản xuất mới hoặc nâng cao chất lượng sản phẩm.

Điều này có thể dẫn đến việc thu hẹp quy mô sản xuất, ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm của hàng triệu lao động trong các ngành liên quan, từ sản xuất, chế biến đến phân phối và xuất khẩu.

Thuế tăng mạnh có thể làm gia tăng tình trạng buôn lậu và thương mại bất hợp pháp khi giá sản phẩm hợp pháp tăng cao, gia tăng áp lực quản lý, kiểm soát thị trường.

Bên cạnh đó, cần làm rõ thêm tác động làm giảm hành vi tiêu dùng sản phẩm có hại cho sức khoẻ để làm rõ hiệu quả của chính sách.

Cuối cùng, xét về tác động kinh tế vĩ mô, GDP có thể chịu tác động tiêu cực. Vì vậy, thay vì tăng thuế đột ngột, cần có lộ trình hợp lý hơn để đảm bảo doanh nghiệp có đủ thời gian thích ứng, hạn chế tác động tiêu cực đến nền kinh tế, bảo vệ việc làm và kiểm soát tốt hơn thị trường tiêu dùng.

VCCI đề xuất lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt từ năm 2028, với mức tăng hợp lý 5% mỗi hai năm, nhằm giúp doanh nghiệp có thời gian thích ứng, đảm bảo tính khả thi của chính sách và hạn chế tác động tiêu cực đến thị trường.

Theo VTCA, việc lựa chọn phương án điều chỉnh tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt cần đảm bảo hài hòa các mục tiêu về bảo vệ sức khỏe cộng đồng, ổn định sản xuất, kinh doanh và đảm bảo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước.

Do đó, VTCA đề xuất thay vì tăng thuế hằng năm nên tăng 2 năm một lần để có thể đến năm 2030 mức thuế tuyệt đối của thuốc lá điếu tăng khoảng 5.000 đồng/bao. VTCA cho rằng, phương pháp tính thuế thuốc lá trong quá trình lấy ý kiến tham gia đóng góp dự luật còn có ý kiến khác nhau. Tuy nhiên, Quyết định 508/QĐ-TTg ngày 23-4-2022 của Thủ tướng Chính phủ về “Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030” quy định: “nghiên cứu áp dụng kết hợp giữa thuế suất theo tỷ lệ và mức thuế tuyệt đối đối với một số hàng hóa, dịch vụ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt”.

Do đó, VTCA thống nhất cao áp dụng phương pháp tính thuế hỗn hợp đối với sản phẩm thuốc lá. Việc áp dụng phương pháp này vừa phù hợp với QĐ 508/QĐ-TTg và xu hướng chuyển đổi của các nước trên thế giới.

VTCA nêu, đối với sản phẩm thuốc lá, ngoài mức thuế suất 75% như hiện hành thì bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình để hình thành mức thuế theo phương pháp hỗn hợp. Phương án 1: từ 2026 tăng 2.000 đồng/bao mỗi năm và đến 2030 tổng mức tăng 10.000 đồng/bao. Phương án 2: từ 2026 tăng 5.000 đồng/bao, từ 2027 đến 2029 tăng mỗi năm 1.000 đồng/bao và đến 2030 tổng mức tăng 10.000 đồng/bao.

Cả hai phương án trên, đến năm 2030 đều có mức tăng thêm 10.000 đồng/bao ngoài thuế suất 75% như hiện hành sẽ khiến doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn.

Việc thống nhất các quan điểm, đảm bảo lợi ích của tất cả là điều khó khăn. Do vậy, VTCA kiến nghị cần có đánh giá thêm tác động trên nhiều mặt khi tăng mức thuế cao, lộ trình liên tục hằng năm.

Trường hợp không chấp nhận đề xuất tăng thuế 2 năm một lần, VTCA đề nghị chọn phương án 1 của dự luật, từ năm 2026 tăng 2.000 đồng/bao mỗi năm và đến 2030 tổng mức tăng 10.000 đồng/bao. Lộ trình tăng dần như vậy sẽ góp phần đạt các mục tiêu kép hạn chế tiêu dùng, đảm bảo sức khỏe cộng đồng, góp phần tăng thu ngân sách Nhà nước.

Trong bối cảnh kinh tế còn khó khăn, việc điều chỉnh thuế cần lộ trình hợp lý, tránh thay đổi đột ngột gây xáo trộn thị trường, qua đó góp phần xây dựng một hệ thống chính sách thuế công bằng, ổn định và hỗ trợ sự phát triển bền vững của nền kinh tế.